'Praten over rijke ouderen is pas écht populistisch'

OPINIE - Gerhard Hormann − 09/02/13, 09:03Volkskrant

© ANP. PvdA-fractievoorzitter Diederik Samsom

opinie De jacht op de 'rijke oudere' heeft alle kenmerken van een hetze en trekt zich van feiten niet veel aan, vindt Gerhard Hormann. 'Het is niet alleen appels met peren vergelijken, het is rekenwerk van het niveau Diederik Stapel.'

•  Moeten die mensen straks hun huis uit omdat ze de jaloeziebelasting van dit kabinet, of het eerstvolgende, niet kunnen betalen? Is dat sociaal en rechtvaardig?
•  Alles wat Samsom en de zijnen te zeggen hebben over rijke ouderen is obligate borrelpraat en ademt een akelig soort ressentiment, alleen maar bedoeld om de weg vrij te maken voor weer een nare, door na-ijver ingegeven nivelleringsoperatie.

Eigenlijk hadden we de hele discussie over 'rijke' ouderen al kunnen zien aankomen, toen in 2010 het boek Bye Bye Babyboomers verscheen. Dit even humorloze als genadeloze schotschrift laat zich niet alleen lezen als een schot voor de boeg, maar tevens als een blauwdruk voor het huidige kabinetsbeleid. Nu de veertigers daadwerkelijk aan de macht zijn, is het tijd geworden voor de Grote Afrekening. De babyboomers moeten boeten en zullen bloeden.

De opvatting dat ouderen opvallend vermogend zijn, en dat dat op de een of andere manier oneerlijk is of onterecht, valt in vruchtbare aarde bij jongere generaties. Tegelijk zitten er zoveel tragische denkfouten in deze hele gedachtegang, dat je niet eens weet waar je moet beginnen om ze allemaal te ontkrachten. Het is niet alleen appels met peren vergelijken, het is rekenwerk van het niveau Diederik Stapel.

Slooppand
Toen ik een jaar of vijfentwintig was woonde ik in een slooppand in Rotterdam en had ik een studieschuld van 22.000 gulden. Een kwart eeuw later heb ik een papieren overwaarde op mijn half afbetaalde koophuis van anderhalve ton. En zeg nou zelf: het zou raar zijn geweest als het precies andersom was gegaan, net zoals mijn zoontje van twaalf niet morgen al een midlifecrisis heeft en ook nooit miljonair zal worden met drie euro zakgeld per week.

Op de middelbare school leerden we bij het vak geschiedenis dat overheden vaak een oorlog beginnen om de aandacht af te leiden van binnenlandse aangelegenheden. Nu het niet zo opportuun is om zomaar België binnen te vallen, wordt een andere strategie gevolgd door bevolkingsgroepen tegen elkaar uit te spelen. Het resultaat is een burgeroorlog zonder bloedvergieten die straks uitmondt in belastingwetgeving waar we uiteindelijk allemaal op de een of andere manier de dupe van worden.

Want wat denken jongeren - en daaronder vallen in deze discussie alle generaties die ná de babyboomers zijn gekomen - hier nou precies mee te winnen, behalve de zoete smaak van wraak? Allereerst zien ze straks hun erfenis verdampen, opgeslokt door de AWBZ en andere vormen van vermogensbelasting. En tegen de tijd dat ze over dertig jaar eindelijk hun annuïteitenhypotheek hebben afbetaald, wacht hen alsnog een eindafrekening want het eigen huis zit dan allang weer in Box 3.

Hetze
De jacht op de 'rijke oudere' heeft alle kenmerken van een hetze en trekt zich van feiten niet veel aan. In Bye Bye Babyboomers is zelfs een stuk van een hoogleraar opgenomen die suggereert dat die generatie volop heeft geprofiteerd van lage huizenprijzen in de jaren zeventig en tachtig. Dat is een fraai staaltje geschiedvervalsing, want in 1979 crashte de huizenmarkt met 40 procent en bleven veel van die verfoeide babyboomers met een forse restschuld achter. Dat ze die achterstand inmiddels weer hebben ingelopen, is simpelweg een kwestie van tijd en heeft met eerlijkheid niets te maken.

Maar zodra de overheid iets als 'scheef' betitelt - kijk naar de aanhoudende discussie over scheefwonen in de huursector - moet dat met behulp van regelgeving meteen weer worden rechtgetrokken. En hoe lang denk je dat het zal gaan duren voordat Diederik Samsom bedenkt dat het 'gratis' in een hypotheekvrij koophuis wonen óók een vorm van scheefwonen is? Dat laat eigenlijk al zien waar het in deze discussie écht om draait: wat oneerlijk wordt genoemd en als ongelijkheid wordt bestempeld, is niets anders dan jaloezie van jongeren die al die tijd op de pof hebben geleefd en nooit iets hebben afgelost.

Borrelpraat
Daarmee drijven ze zelfs prille vijftigplussers als ik (geboren in 1961) in de armen van een partij als 50Plus. Want dat is de ironie: er wordt vaak verwijtend gezegd dat de PVV, de SP en de partij van Henk Krol populistisch zijn, terwijl het in feite omgekeerd is. Alles wat Samsom en de zijnen te zeggen hebben over rijke ouderen is obligate borrelpraat en ademt een akelig soort ressentiment, alleen maar bedoeld om de weg vrij te maken voor weer een nare, door na-ijver ingegeven nivelleringsoperatie.

Het is aannemelijk dat er in Nederland een heleboel 65-plussers zijn die in een hypotheekvrij huis wonen van een paar ton en tegelijk rond moeten zien te komen van alleen AOW of een piepklein aanvullend pensioen. Die groep zal nu al genoeg moeite hebben om de jaarlijkse rioolheffing en OZB te bekostigen. Moeten die mensen straks hun huis uit omdat ze de jaloeziebelasting van dit kabinet, of het eerstvolgende, niet kunnen betalen? Is dat sociaal en rechtvaardig? Persoonlijk zou ik het in ieder geval een trieste gang van zaken vinden als we bij het horen van de termen 'roofdierkapitalisme' en 'graaicultuur' als eerste denken aan ons eigen parlement.

^{Gerhard Hormann (51) is politicoloog en planoloog.}