Beroemdste vagina heeft een gezicht gekregen

Door: Wieteke van Zeil − 09/02/13, 10:01

Het bekende schilderij L'Origine du Monde van Gustave Courbet.

Het is al jaren een favoriet van publiek en intellectuelen in Frankrijk: L'Origine du Monde uit 1866 van Gustave Courbet, in Musée D'Orsay in Parijs. Zo rauw, zo modern, zo, ehm, in your face.

• 
  Het vrouwengezicht dat een ontbrekend deel van het schilderij zou zijn.

Een vrouwelijk kruis om recht in te kijken. Een portret van een vagina. Zo dichtbij dat het van mysterie, context en individu is losgeweekt. Een werk van grote symbolische waarde met een al even overdrachtelijke titel: Het begin van de wereld.

Maar nu lijkt het kruis een gezicht te hebben. Donderdag publiceerde het Franse blad Paris Match de vondst van een schilderij van een vrouwenhoofd. Een verzamelaar vond het in 2010 bij een antiquair en betaalde er 1.400 euro voor.

Het doek zou een ontbrekend deel van het beroemde schilderij van Courbet zijn. De vrouw, haar hoofd in klaarblijkelijke extase achterovergooiend, heeft zelfs een naam: Joanna Hiffernan, de maîtresse van de schilder, eerder afgebeeld door de Amerikaanse schilder James Whistler in het werk Symphony in White, No. 1: The White Girl (1862).

Scheiding
Volgens Courbet-expert Jean-Jacques Fernier heeft Courbet het hoofd van het onderlijf gescheiden uit bescherming van Hiffernans reputatie. Andere kenners denken dat de koper van het schilderij, de Turks-Egyptische diplomaat Khalil Bey, verzamelaar van erotische kunst, de delen gescheiden heeft, meldt Paris Match.

Reacties op het nieuws waren gisteren niet onverdeeld; Frédérique Thomas-Martin van het Courbet Museum in Ornans liet de krant La Libération weten 'niet overtuigd te zijn', met name door het gebrek aan gelijkenis met andere portretten van Hiffernan. Ook Le Figaro plaatste kritische reacties van kenners, wegens de inconsistentie in de stijl van beide kunstwerken.

De ontdekking dat Courbet niet bewust een portret van een vagina schilderde, maar een 'gewoon' volledig naakt, heeft grote gevolgen voor de betekenis van het kunstwerk. Als het klopt, gooit het de theorie van veel 20ste-eeuwse critici en denkers omver, namelijk dat dit een zeer vroeg modern werk is, geschilderd in een vernieuwende vorm van realisme.