Anohni
vindt dat de wereld meer oestrogeen kan gebruiken. Sinds vorig jaar
gaat de Amerikaanse zanger Antony (van The Johnsons) door het leven als
zangeres Anohni. Op haar nieuwe album Hopelessness bezingt ze haar zorgen over wereldkwesties.
Niet lang geleden bekeek de
Amerikaanse Anohni, tot voor kort bekend als zanger Antony, voor het
eerst een tentoonstelling van de Zweedse kunstenares Hilma af Klint
(1862-1944). Af Klint schilderde abstracte vormen in tere kleuren op
levensgrote doeken. Anohni moest erom huilen.
De vraag waarom dit haar zo raakte, lijkt niet moeilijk te beantwoorden. Al rond 1880 maakte Hilma af Klint abstract werk. Maar kunstliefhebbers waren destijds niet geïnteresseerd in abstracte kunst, en al helemaal niet van een vrouw. Haar hele leven maakte Af Klint landschappen en portretten voor de verkoop, de abstracte schilderijen hield ze geheim. Nu, zeventig jaar na haar dood, wordt Af Klint alsnog erkend als een van de grondleggers van de abstracte schilderkunst. Er zijn grootschalige exposities en haar organische vormen worden afgedrukt op kleding van modemerk Asos.
Dat de kunstenares niet kon tonen wie ze eigenlijk was, is voor Anohni/Antony herkenbaar. Ook de zanger, wiens ontroerende trooststem rond 2005 als een nieuw hemellichaam aan het popfirmament verscheen, kon niet uitkomen voor zijn wens: erkend te worden als vrouw. Dat veranderde kort geleden. In 2015 veranderde Antony zijn naam in Anohni, ‘hij’ was voortaan ‘zij’. Haar voorkomen is niet veranderd: het haar is lang, de kleding androgyn. Voor Anohni slaat ‘vrouwelijkheid’ eerder op mentaliteit en intuïtie dan op uiterlijk.
Transformatie en het veranderen van gedaante, zijn, al vijf albums lang, het thema van Anohni’s muziek. Van kind naar man, van man naar vrouw, van masculien naar feminien, en op de nieuwste album: van particulier naar algemeen. Want de meeste liedjes op Hopelessness gaan over Anohni’s blik op de wereld.
Vandaag is Anohni in Berlijn, om een door haar georganiseerde expositie in te richten. Via skype vertelt ze over nummers als Drone Bomb Me, Execution en 4 Degrees - met het refrein ‘It’s only four degrees’, dat slaat op de onverschilligheid over ‘slechts’ vier graden opwarming van de aarde.
De muziek op Hopelessness is rauw en dreigend, zegt Anohni. Ze vermoedt dat dit nieuwe werk niet past bij de verwachting van haar publiek. „Tot nog toe werden mijn liedjes door het publiek beschouwd als troostrijk. Maar deze muziek is harder, confronterender.” De nummers ontstonden uit haar zorg en frustratie over wereldkwesties. Om die woede nu aan het publiek te tonen, vindt ze eng. „Ik wil meedoen aan de discussie over wereldkwesties. Via mijn muziek. Maar het is een verschil of je erover praat, of dat je het hardop zingt. Bij zingen wordt het extra uitvergroot. De luisteraars die zich in het verleden veilig voelden in mijn muziek, zullen daaraan moeten wennen.”
De klank is ijl maar alomvattend: zowel mannelijk als vrouwelijk, als kinderlijk, zowel wit als gekleurd, melancholisch als verheven. Die stem is als een ruimte waarin iedere toehoorder zich welkom voelt. Anohni sluit niemand buiten.
Op Hopelessness bestaat de begeleiding niet uit de subtiele akoestische instrumentaties die haar eerder omgaven, maar uit ronkende elektronica. Zware stroomscheuten lijken de lieflijke zangstem te doorboren, schelle keyboards en trompetachtige synthesizers leggen een massief fundament. De hoge fladderklanken van 4 Seconds, Violent Man en Watch Me, geven een nerveus accent.
Hopelessness is een onheilspellend album. Maar zelf is Anohni uiteindelijk hoopvoller dan uit de nummers lijkt. Ze citeert een brief van Hilma af Klint, waarin de kunstenares voorspelde dat haar ‘spirituele werk’ van nut zal zijn voor een toekomstige generatie. „Ik denk dat haar voorspelling is uitgekomen; die generatie is nu. Het is de millenniumgeneratie. Dat is de generatie die zich verwant kan voelen met het werk van Af Klint. Uit de schilderijen spreekt verbondenheid met de natuur, en daar voelen ze zich door aangesproken.”
Hoe onderscheidt deze generatie zich van eerdere leeftijdsgroepen? „Ze hebben een uitzonderlijke positie als de eerste generatie die toegang heeft tot alle informatie. Deze groep is onderdeel van een netwerk. Daarin schuilt de oplossing. In maatschappelijke zin zie ik dat alles zich nu op een extreme manier ontwikkelt, zowel de goede kant op als de heel slechte. Maar ergens in de verte voel ik de voorbode van iets dat je ‘verlichting’ zou kunnen noemen, of goddelijk inzicht. En dat is maar goed ook, we hebben geen tijd te verliezen.”
Hoe zou zo’n goddelijk inzicht eruit zien? „Ik zie het voor me als een flits die de mensen wakker schudt, waardoor we ons inspannen om de wereld te verbeteren. Ik weet niet of het zo gaat.” Haar stem klinkt weifelend. „Maar als kunstenaar droom ik daarvan.”
De muziek die de nummers begeleidt, werd deze keer gemaakt door de Britse Ross Birchard oftewel Hudson Mohawke, en de Amerikaan Daniel Lopatin, alias Oneohtrix Point Never. De Amerikaan maakt doorgaans vervreemdend vervormde elektronica; de Brit is bekend van grote dance-hits met dreunende thema’s. Anohni leerde Ross Birchard kennen toen hij meewerkte aan Hudson Mohawkes album Lanterns (2015) en uit een handvol tracks mocht kiezen. „Of ik de rest van de tracks voor mijn eigen album mocht hebben, vroeg ik”, zegt ze. „En dat mocht.” Met zijn drieën maakten ze benauwende soundscapes die soms Anohni’s zangstem lijken te bedelven, en soms als verrassend hoekige tegenhanger een mooi effect geven. „Op dit moment is dit het soort muziek dat bij mij past. Het leven is nu eenmaal niet altijd lieflijk. Tot nog toe waren mijn nummers pastoraal en vredig. Dit is de andere kant. Vroeger maakte ik de liedjes waarin ik me veilig voelde. Nu kies ik voor dreiging.
„Ook in de teksten daag ik uit tot geweld, ik bied me aan als slachtoffer. Bijvoorbeeld in Drone Bomb Me, waar ik zing ‘So drone bomb me/ Blow me from the side of the mountains/ And into the sea/ Blow my head off’.”
Over skype klinkt een diepe zucht. „Zelfopoffering is een vertrouwd thema, in mijn leven. Als jonge transgender in Amerika was het mijn enige hulpmiddel om mijn onmacht te hanteren. Ik zag veel bedreigingen om me heen, en ik had geen verweer. De enige oplossing die ik zag, was me aan mijn belagers aan te bieden. Dat bleek een typisch vrouwelijk machtsmiddel: je kwetsbaarheid zover doordrijven dat het bedreigend wordt. Mensen bang maken door kwetsbaarheid. Dat is het idee achter de liedjes. Het is een effectieve omweg.”
Op de opmerking dat Anohni in de teksten veel zelfverwijt uit, reageert ze verbaasd. „De boosheid en beschimpingen in de nummers zijn niet tegen mijzelf gericht. Verwijten zijn iets voor een moeder die een kind terechtwijst. Het kind zal zich daardoor schamen en zich schuldig voelen. Ik inventariseer mijn tekortkomingen en nalatigheden. Maar dat doe ik vanuit mededogen. Die compassie zal me helpen om te transformeren, in de goede richting.”
De vraag waarom dit haar zo raakte, lijkt niet moeilijk te beantwoorden. Al rond 1880 maakte Hilma af Klint abstract werk. Maar kunstliefhebbers waren destijds niet geïnteresseerd in abstracte kunst, en al helemaal niet van een vrouw. Haar hele leven maakte Af Klint landschappen en portretten voor de verkoop, de abstracte schilderijen hield ze geheim. Nu, zeventig jaar na haar dood, wordt Af Klint alsnog erkend als een van de grondleggers van de abstracte schilderkunst. Er zijn grootschalige exposities en haar organische vormen worden afgedrukt op kleding van modemerk Asos.
Dat de kunstenares niet kon tonen wie ze eigenlijk was, is voor Anohni/Antony herkenbaar. Ook de zanger, wiens ontroerende trooststem rond 2005 als een nieuw hemellichaam aan het popfirmament verscheen, kon niet uitkomen voor zijn wens: erkend te worden als vrouw. Dat veranderde kort geleden. In 2015 veranderde Antony zijn naam in Anohni, ‘hij’ was voortaan ‘zij’. Haar voorkomen is niet veranderd: het haar is lang, de kleding androgyn. Voor Anohni slaat ‘vrouwelijkheid’ eerder op mentaliteit en intuïtie dan op uiterlijk.
‘Als jonge transgender was zelfopoffering het enige hulpmiddel tegen onmacht’Na een afwezigheid van zes jaar verscheen deze week het nieuwe album Hopelessness. In de tussenliggende periode heeft Anohni zich uitgesproken over het milieu en politieke misstanden. De wereld ‘heeft behoefte aan meer oestrogeen’, meldde ze, als tegenwicht tegen het machogedrag van wereldleiders. De wereld moet transformeren.
Transformatie en het veranderen van gedaante, zijn, al vijf albums lang, het thema van Anohni’s muziek. Van kind naar man, van man naar vrouw, van masculien naar feminien, en op de nieuwste album: van particulier naar algemeen. Want de meeste liedjes op Hopelessness gaan over Anohni’s blik op de wereld.
Vandaag is Anohni in Berlijn, om een door haar georganiseerde expositie in te richten. Via skype vertelt ze over nummers als Drone Bomb Me, Execution en 4 Degrees - met het refrein ‘It’s only four degrees’, dat slaat op de onverschilligheid over ‘slechts’ vier graden opwarming van de aarde.
De muziek op Hopelessness is rauw en dreigend, zegt Anohni. Ze vermoedt dat dit nieuwe werk niet past bij de verwachting van haar publiek. „Tot nog toe werden mijn liedjes door het publiek beschouwd als troostrijk. Maar deze muziek is harder, confronterender.” De nummers ontstonden uit haar zorg en frustratie over wereldkwesties. Om die woede nu aan het publiek te tonen, vindt ze eng. „Ik wil meedoen aan de discussie over wereldkwesties. Via mijn muziek. Maar het is een verschil of je erover praat, of dat je het hardop zingt. Bij zingen wordt het extra uitvergroot. De luisteraars die zich in het verleden veilig voelden in mijn muziek, zullen daaraan moeten wennen.”
Stem van een engel
De relatie van Anohni met haar publiek is bijzonder, sinds het verschijnen van de tweede cd, I Am A Bird Now in 2005, toen de gevoelvolle stem als uitzonderlijk fenomeen werd onthaald. Al een paar jaar eerder had Lou Reed voor het eerst Antony gehoord, hij omschreef zijn zang als ‘het geluid van een engel’. In 2013 speelde Antony mee in het muziektheaterstuk The Life and Death of Marina Abramovic, met daarin rollen voor performancekunstenares Marina Abramovic en acteur Willem Dafoe. Iedere keer als Antony een lied begon, was het alsof het publiek collectief zijn adem in hield, om geen noot te missen.De klank is ijl maar alomvattend: zowel mannelijk als vrouwelijk, als kinderlijk, zowel wit als gekleurd, melancholisch als verheven. Die stem is als een ruimte waarin iedere toehoorder zich welkom voelt. Anohni sluit niemand buiten.
Op Hopelessness bestaat de begeleiding niet uit de subtiele akoestische instrumentaties die haar eerder omgaven, maar uit ronkende elektronica. Zware stroomscheuten lijken de lieflijke zangstem te doorboren, schelle keyboards en trompetachtige synthesizers leggen een massief fundament. De hoge fladderklanken van 4 Seconds, Violent Man en Watch Me, geven een nerveus accent.
Hopelessness is een onheilspellend album. Maar zelf is Anohni uiteindelijk hoopvoller dan uit de nummers lijkt. Ze citeert een brief van Hilma af Klint, waarin de kunstenares voorspelde dat haar ‘spirituele werk’ van nut zal zijn voor een toekomstige generatie. „Ik denk dat haar voorspelling is uitgekomen; die generatie is nu. Het is de millenniumgeneratie. Dat is de generatie die zich verwant kan voelen met het werk van Af Klint. Uit de schilderijen spreekt verbondenheid met de natuur, en daar voelen ze zich door aangesproken.”
Hoe onderscheidt deze generatie zich van eerdere leeftijdsgroepen? „Ze hebben een uitzonderlijke positie als de eerste generatie die toegang heeft tot alle informatie. Deze groep is onderdeel van een netwerk. Daarin schuilt de oplossing. In maatschappelijke zin zie ik dat alles zich nu op een extreme manier ontwikkelt, zowel de goede kant op als de heel slechte. Maar ergens in de verte voel ik de voorbode van iets dat je ‘verlichting’ zou kunnen noemen, of goddelijk inzicht. En dat is maar goed ook, we hebben geen tijd te verliezen.”
Hoe zou zo’n goddelijk inzicht eruit zien? „Ik zie het voor me als een flits die de mensen wakker schudt, waardoor we ons inspannen om de wereld te verbeteren. Ik weet niet of het zo gaat.” Haar stem klinkt weifelend. „Maar als kunstenaar droom ik daarvan.”
Passiviteit
Het hopeloze uit de titel slaat op haar eigen passiviteit, zegt ze, de nummers zijn een ‘inventarisatie van de eigen medeplichtigheid aan het huidige systeem’. In de teksten is veel bitterheid, zoals in Obama, over de president die niet waarmaakte wat hij beloofd had. En in het lied Execution, over de spiraal van geweld. „Als je een misdadiger ter dood veroordeelt, ben je zelf even slecht. Je kunt stellen: wie probeert het probleem te elimineren, wordt zelf het probleem. Daarom was ik onder de indruk van de manier waarop Noorwegen omging met Anders Breivik. Zelfs deze dader gunden ze nog enige waardigheid. Door het proces in het openbaar te voeren, bijvoorbeeld. Dat is voor mij een voorbeeld: je kunt verschillende paden kiezen, dat van executie of dat van compassie.”De muziek die de nummers begeleidt, werd deze keer gemaakt door de Britse Ross Birchard oftewel Hudson Mohawke, en de Amerikaan Daniel Lopatin, alias Oneohtrix Point Never. De Amerikaan maakt doorgaans vervreemdend vervormde elektronica; de Brit is bekend van grote dance-hits met dreunende thema’s. Anohni leerde Ross Birchard kennen toen hij meewerkte aan Hudson Mohawkes album Lanterns (2015) en uit een handvol tracks mocht kiezen. „Of ik de rest van de tracks voor mijn eigen album mocht hebben, vroeg ik”, zegt ze. „En dat mocht.” Met zijn drieën maakten ze benauwende soundscapes die soms Anohni’s zangstem lijken te bedelven, en soms als verrassend hoekige tegenhanger een mooi effect geven. „Op dit moment is dit het soort muziek dat bij mij past. Het leven is nu eenmaal niet altijd lieflijk. Tot nog toe waren mijn nummers pastoraal en vredig. Dit is de andere kant. Vroeger maakte ik de liedjes waarin ik me veilig voelde. Nu kies ik voor dreiging.
„Ook in de teksten daag ik uit tot geweld, ik bied me aan als slachtoffer. Bijvoorbeeld in Drone Bomb Me, waar ik zing ‘So drone bomb me/ Blow me from the side of the mountains/ And into the sea/ Blow my head off’.”
Over skype klinkt een diepe zucht. „Zelfopoffering is een vertrouwd thema, in mijn leven. Als jonge transgender in Amerika was het mijn enige hulpmiddel om mijn onmacht te hanteren. Ik zag veel bedreigingen om me heen, en ik had geen verweer. De enige oplossing die ik zag, was me aan mijn belagers aan te bieden. Dat bleek een typisch vrouwelijk machtsmiddel: je kwetsbaarheid zover doordrijven dat het bedreigend wordt. Mensen bang maken door kwetsbaarheid. Dat is het idee achter de liedjes. Het is een effectieve omweg.”
Op de opmerking dat Anohni in de teksten veel zelfverwijt uit, reageert ze verbaasd. „De boosheid en beschimpingen in de nummers zijn niet tegen mijzelf gericht. Verwijten zijn iets voor een moeder die een kind terechtwijst. Het kind zal zich daardoor schamen en zich schuldig voelen. Ik inventariseer mijn tekortkomingen en nalatigheden. Maar dat doe ik vanuit mededogen. Die compassie zal me helpen om te transformeren, in de goede richting.”
Geen opmerkingen:
Een reactie posten