FilmrecensieThe Piano
‘The Piano’: nog altijd de beste film ooit door een vrouw gemaakt
‘The
Piano’ gaat over de stomme Ada die ‘spreekt’ via haar piano. Na 27 jaar
is dit wervelende epos gerestaureerd en opnieuw te zien in de
Nederlandse bioscoop. Waarom is dit nog altijd de beste film ooit door
een vrouw gemaakt?
Wat
zijn de honderd beste films van vrouwelijke makers? De BBC hield
afgelopen jaar een enquête onder filmkenners en ‘The Piano’ van Jane
Campion belandde op de eerste plaats. Terecht, Campion schreef
filmgeschiedenis met een weelderige, eigenzinnige kostuumfilm waarin
twee vrouwen, een moeder en een dochter, de hoofdrol opeisten. The Piano
(1993) is ook nog steeds de enige film van een vrouwelijke regisseur
die de prestigieuze Gouden Palm won in Cannes. Daarbovenop kreeg de film
drie Oscars, voor het beste originele script en voor hoofdrolspeler
Holly Hunter en bijrolspeler Anna Paquin, destijds elf jaar.
Maar
waarom is The Piano zo goed? Het eerste wat opvalt, is dat Campion zich
niet bescheiden opstelt. Ze pakt uit met een groots avontuur: een
wervelend epos dat tegelijkertijd focust op de kleinste details. Een
hele scène is opgebouwd rond een erotiserend gaatje in een wollen
maillot.
Daarmee
zijn we meteen bij de opmerkelijke hoofdrol. Die is voor een tengere,
stomme vrouw, Ada McGrath, die in het negentiende-eeuwse Schotland wordt
uitgehuwelijkt aan een kolonist in Nieuw-Zeeland. Samen met haar
dochtertje Flora en haar piano arriveert ze per boot in een ruige,
dichtbeboste wereld waar haar nieuwbakken echtgenoot weigert haar
geliefde muziekinstrument de heuvel op te dragen. Te zwaar. Te veel
gedoe.
Man verschijnt naakt in beeld, in plaats van vrouw
Je
weet vanaf dat moment dat het huwelijk gedoemd is te mislukken. Ada
‘spreekt’ via haar piano. Haar echtgenoot Alisdair Stewart, gespeeld
door Sam Neill, hoort niets, maar buurman George Baines, vertolkt door
Harvey Keitel met Maori-tatoeages, des te meer. Hij hoort haar ‘stem’,
en zorgt ervoor dat ze kan spelen. Tussen de twee begint een geheim
liefdesspel waarbij Campion aloude voorstellingen omdraait: niet de
vrouw maar de man verschijnt volledig naakt en kwetsbaar in beeld. Meer
dan om seks gaat het om erotiek en verlangen, ook dat maakt The Piano zo
speciaal. Je ziet de hartstocht ontbranden en het vuur oplaaien.
Ada
is niet stom geboren, ze heeft op haar zesde besloten om niet meer te
praten. Zo zorgt Campion ervoor dat het gaat om het ontdekken van Ada’s
stem, om haar te leren zien als mens, als vrouw en uiteindelijk als
kunstenaar. Van belang is dat Campion antropologie en schilderkunst
studeerde voordat ze een filmopleiding volgde. Ze weet iets van mensen
en beelden, The Piano is daarvan het zuivere bewijs.
Jaloezie met een dramatische uitwerking
Alles
heeft betekenis in het drama. Als Ada voor het eerst piano speelt in
aanwezigheid van George, beweegt hij tussen moeder en dochter in. Het is
een subtiele vooruitwijzing naar de jaloezie die haar heerlijk
eigengereide dochter ontwikkelt, en later ook haar man, en die een
dramatische uitwerking zal hebben.
De
betoverende beelden van Ada in hoepelrok in het regenwoud en de
meeslepende muziek van de Engelse componist Michael Nyman, die deels
door Holly Hunter zelf werd gespeeld, voeren je naar een andere wereld,
een droom, een fantasie die toch sterk verankerd is in het door Britse
kolonisten gestolen land van de Maori’s en de Victoriaanse tijd met zijn
theekransjes en gearrangeerde huwelijken.
Het
aangrijpende slot is – zonder te veel prijs te geven – van een
buitenaardse schoonheid: Ada sterft om opnieuw geboren te worden. Zo
maak je een film, groots en meeslepend, met een kleine, tengere vrouw,
ogenschijnlijk zonder stem, die oerkrachten blijkt te bezitten. En ja,
Ada wordt uitgehuwelijkt en aan de andere kant van de wereld op een
zwart zandstrand afgezet, maar ze is géén slachtoffer. Campions vrouw
mag van alles zijn: ongewoon, gecompliceerd en getalenteerd.
Vrouwen maken films
‘The
Piano’ is vanaf deze week opnieuw te zien in 25 filmtheaters. De
klassieker is ook een van de hoogtepunten van het zomerprogramma ‘Women
Make Film’ in Eye Filmmuseum in Amsterdam. Daarin worden tot eind
augustus 25 filmmaaksters belicht, onder wie ook Nederlandse.
Marleen Gorris debuteerde
in 1982 met ‘De Stilte rond Christine M.’, een verrassende
feministische thriller waarin drie vrouwen, onder wie Nelly Frijda, een
winkelier vermoorden. Cox Habbema is de psychiater die de beweegredenen
van het drietal onderzoekt. Bekroond met het Gouden Kalf voor Beste Film
(te zien op 27 juli).
Gelauwerd documentairemaker Heddy Honigmann
reisde voor het zinnelijke ‘O Amor Natural’ (1996) naar Rio de Janeiro
om oudere Brazilianen te ondervragen over hun liefdesleven. Rode draad
is de erotische poëzie van de Braziliaanse dichter Carlos Drummond de
Andrade (10 augustus).
Met ‘Een Vrouw als Eva’ (1979) filmde Nouchka van Brakel
een prikkelende lesbische romance waarvoor ze Monique van de Ven wist
te koppelen aan Maria Schneider, de Franse ster van ‘Last Tango in
Paris’. Van de Ven speelt Eva, een Nederlandse huisvrouw met een
mopperige man die in het zonnige zuiden valt voor een bloemenmeisje uit
een Franse commune (15 en 26 augustus).
Geen opmerkingen:
Een reactie posten