Naschrift: Op 83-jarige leeftijd is in Lagos de Nigeriaanse filosoof Sophie Oluwole (1935) overleden. Ze zette de Afrikaanse filosofische traditie op de kaart.

Leonie Breebaart– 14:42, 2 januari 2019 Sophie Oluwole © Martijn Gijsbertsen Oluwole gaf filosofie aan de universiteit van Lagos, waar ze na haar dood op 23 december werd gekenschetst als een reus van de Afrikaanse filosofie. Zelf studeerde ze in Lagos geschiedenis en geografie, voordat ze besloot filosoof te worden. Verwijzend naar het denken van de Yoruba, een West-Afrikaanse culturele traditie, uitte Oluwole felle kritiek op het idee dat het Afrikaanse continent amper een filosofische traditie kent.  Dat was in de jaren zestig geen aanlokkelijk perspectief. Omdat de Afrikaanse traditie vooral een orale is, werd algemeen aangenomen dat Afrikaans denken ‘primitiever’ was. Dat idee heeft Oluwole te vuur en te zwaard bestreden.  Na haar doctoraat in de westerse filosofie, Oluwole was toen 49 en moeder van acht kinderen, verdiepte ze zich in de Yoruba-overlevering, een orale traditie die deels wél op schrift gesteld is. Haar onderzoek overtuigde Oluwole ervan dat deze Afrikaanse denktraditie superieur is aan de westerse, omdat uitersten zoals wetenschap/geloof en goed/kwaad elkaar hier niet uitsluiten, zoals in de dominante westerse traditie wel gebeurt. Het oppositionele westerse denken, zou de bron zijn van enorme ongelijkheid en onderdrukking, betoogde Oluwole vorig jaar in deze krant: “Kapitalisme bestaat niet zonder arm versus rijk, maar waarom kunnen we niet samen groeien?”, betoogde ze. Democratischer Oluwole pleit voor een complementair dualisme, waarbij begrippen als man-vrouw of denken-voelen elkaar juist aanvullen. Zo stelt ze tegenover de figuur van Socrates de Afrikaan Orunmila, een onderbelichte tijdgenoot van Socrates en grondleger van het Ifa-corpus, een verzameling mondeling overgeleverde teksten. Orunmila dacht minder in opposities en daarmee ook democratischer dan Socrates, betoogt Oluwole. Ook vrouwen en armen konden bijvoorbeeld bestuurlijke functies bekleden. Grote bekendheid kreeg Oluwole niet alleen met ‘Socrates en Orunmila’ (vorig jaar vertaald), maar ook met een boek als ‘Witchcraft, reincarnation and the God-Head’, waarin ze kritiek uit op de westerse diskwalificatie van Afrikaans denken. Met Sophie Oluwole verliest de Afrikaanse filosofie een uitgesproken voorvechtster van anti-koloniaal denken én van vrouwenrechten. Haar kritiek op het idee dat westers denken superieur zou zijn aan het Afrikaanse, heeft internationaal de aandacht gevestigd op de filosofische waarde van tradities waar voorheen niet naar omgekeken werd. Lees ook:  ‘De westerse filosofie loopt al eeuwen achter’ De toonaangevende Nigeriaanse filosoof Sophie Oluwole (82) was even in Nederland om iedereen kennis te laten maken met volslagen onbekende filosofische tradities.