Harmen van Dijk besloot zich aan te sluiten bij de flexitariërs: ‘Al dat ge-Ottolenghi kan gaan vervelen’

Harmen van Dijk en Robert Visscher– 13:51, 27 januari 2019

© EPA

Hoe ga je een beetje nuchter om met voedsel- en dieethypes? Een goed boek kan helpen. Redacteur Harmen van Dijk vond er één toen hij besloot aan te sluiten bij de groeiende rij flexitariërs, terwijl freelancer Robert Visscher een boek vond dat hem helpt met afvallen. 

Het was na een vakantie in Bretagne. We hadden oesters gegeten, met room overgoten mosselen, paté en poussin, allerlei fromages op pain traditionnel en patisserie toe – enfin, zoals je in Frankrijk eet: veel vlees, zuivel en koolhydraten met een flintertje groen op de rand van je bord. Als je geluk hebt.

Voorlopig maar eens even geen dierlijke eiwitten, verzuchtten mijn man en ik toen we weer thuis waren. Voor ons eigen welzijn en dat van de planeet. We hadden wel wat vleesloze recepten in het kookrepertoire, maar het hield niet over. Nu we blijkbaar klaar waren om aan te sluiten in de groeiende rij flexitariërs – veertig procent van de Nederlanders – hadden we meer inspiratie nodig.

Dan kom je al snel terecht in de Aziatische en mediterrane keukens. Heerlijk natuurlijk, maar al dat ge-Ottolenghi en Thais kan gaan vervelen. Ik weet dat half Nederland nooit meer aardappels eet en de neus ophaalt voor traditionele groenten als kool, spruitjes en winterpeen. Ik ben er dol op, zeker als het koud is. Stamppot, heerlijk! Maar zonder spek of worst?

Roerend eens

Natuurlijk, er is vegetarisch vlees in omloop. Maar dat vind ik net zoiets als alcoholvrij bier, kruidenthee, havermoutmelk, een gashaard, fake fur of vloertegels met houtprint. Toegegeven: ik heb wel­eens een worstje gegeten van de vegetarische slager (lastig concept) en dat smaakte verbazend goed. Voor full-blown vegetariërs lijkt het me een uitkomst. Maar als flexitariër eet ik zo nu en dan gewoon echt vlees. Namaak heb ik dus niet nodig en voedingsstoffen kom ik niet tekort.

Bij toeval sloeg ik in een boekwinkel ‘Veg!’ open, vanwege de vrolijke groentenkaft. Ik had destijds nog nooit gehoord van de Britse tv-kok Hugh Fearnley-Whitting­stall, maar we bleken het gek genoeg roerend eens te zijn. Hij moet ook niets hebben van ‘notenschijven en sojabrokken’. Sterker nog, hij fokt varkens en ganzen om op te eten. Hij vangt zelf vis en soms schiet hij zelfs een konijn dat zit te knabbelen in de moestuinen van zijn River Cottage, een boerderij op het Engelse platteland waar hij en zijn gezin proberen zoveel mogelijk in hun eigen voedselbehoefte te voorzien.

Omslag ‘Heel veel veg!’ van kok Hugh Fearnley-Whitting­stall. © tr beeld

Tien jaar geleden schreef Hugh een lijvig boekwerk over vlees. Maar toen al met de waarschuwing dat we er veel te veel van eten en dat het vaak op een vreselijke manier tot stand komt.

In ‘Veg’ komt geen snipper vlees voor. En ook geen vleesvervanger. Omdat Hugh wil bewijzen dat je met alleen groenten een volwaardige maaltijd kunt maken. Het is zo makkelijk om een maaltijd op te peppen met wat panchetta of een ansjovisje, schrijft hij. ‘Het is de makkelijkste manier om iets als een ‘goede maaltijd’ te herkennen. Maar als we echt minder vlees en vis willen eten, zullen we veel maaltijden – misschien wel de meeste – helemaal zonder moeten bereiden.’

Niet vies van commercie

Het boek staat vol inspiratie: aangebakken roma-slakropjes blijken zo hartig dat je in een quiche de spekjes totaal niet mist. Een aubergine uit de oven, met pepertjes, griekse yoghurt en munt heeft meer bite en pit dan een steak. En hij vergeet de wintergroenten niet. De gevulde savooijekoolbladeren zijn een succes. De lasagne met boerenkool was een interessant experiment – de kool krijgt een grappig fruitsmaakje in die combinatie. Ook op het punt van de seizoensgroenten zijn Hugh en ik het roerend eens: wat voor zin heeft het minder vlees te eten als je sperziebonen en granaatappels invliegt? Hugh heeft het ook niet zo op de onder vega’s veel gegeten avocado: de populariteit leidt tot ontbossing en er worden veel pesticiden gebruikt bij de teelt.

Ik vind het ook fijn dat Hugh kookt met weinig ingrediënten: je hoeft niet de hele stad door om alles bij elkaar te shoppen. Het enige dingetje wat ik heb met Hugh: hij mag hier dan niet zo bekend zijn, in Groot-Brittannië is hij een celebrity cook als Jamie en Nigella. En net zo goed niet vies van commercie – elk jaar verschijnt er wel een kookboek van zijn hand. Maar ja, probeer maar eens een zelfvoorzienende boerderij op het Engelse platteland te runnen – daar rookt de schoorsteen ook niet voor niets.

‘Veg!’ en de opvolger ‘Heel veel Veg!’ van Hugh Fearnley-Whittingstall zijn uitgegeven door Becht. € 25,99 Ook de boeken ‘Licht’ en ‘Doordeweeks’ zijn in het Nederlands vertaald. In het Engels zijn nog veel meer titels verkrijgbaar.

De tv-serie ‘Escape to River Cottage’ is hier nooit uitgezonden, maar is makkelijk te vinden op YouTube. Hierin wordt Hugh Fearnley-Whittingstall gevolgd vanaf het moment dat hij het drukke stadsleven achter zich laat en naar zijn jaloersmakende stukje platteland trekt. Hij leert zijn eigen groenten telen en oogsten, varkens fokken, vis vangen en af en toe een duif of konijn te schieten.

Wie zichzelf kent, blijft beter op gewicht

Freelancer Robert Visscher weet er alles van: hoe bepaalde eetpatronen voor overgewicht kunnen zorgen. Het boek ‘De afvalpuzzel’ van psycholoog Martijn Bond gaat precies over al die valkuilen die voor iedereen weer anders zijn. 

Food pattern with pomegranate seeds, blackberries, cape gooseberries (physalis peruviana), chili peppers, corncob slices, carrots, mini cucumber, lettuce oak leaf, radish, sliced of red beets and thyme. © Getty Images

Wil je afvallen? Dan ga je toch gewoon meer sporten en minder eten. Dat dacht psycholoog Martijn Bond lange tijd. Totdat hij voor zijn werk mensen met eetstoornissen en obesitas ging behandelen. “Ik ontdekte dat dat veel te simpel gedacht is. Terwijl veel diëten daar wel van uitgaan. Hoe dan ook is het idee dat je in korte tijd even kunt afvallen en dan voor altijd klaar bent echt onzin.”     

Met zijn praktische ervaring als psycholoog en zijn kennis van eetgewoontes schreef hij ‘De afvalpuzzel’. “Want bij het gevecht tegen de extra kilo’s spelen veel dingen een rol. Het zijn allemaal puzzelstukjes die voor ieder individu anders zijn.”

Bonds boek biedt geen kant-en- klare oplossingen of recepten waarin hij voorschrijft wat je wel en niet mag eten en hoeveel. Nee, hij zet je als lezer aan tot zelfonderzoek om te ontdekken welke valkuilen voor jou van toepassing zijn, waarom je worstelt met overgewicht. Hoe logisch het ook klinkt, die basale vragen liggen ten grondslag aan elk eetpatroon.

Veel in één keer

Ik herken veel in Bonds boek. Mijn gewicht is al jaren hetzelfde, maar zo’n twaalf jaar geleden was ik 25 kilo te zwaar. Als ik chips of koekjes in huis had, at ik ze direct op. Dat is nog zo, maar ik zorg er nu voor dat ik ze minder vaak koop. Bij mij hielp het overigens wel om te gaan sporten, omdat ik dat leuk vind: basketballen, krachttraining en taekwondo.

“Je hebt gekeken naar je zwaktes en sterke punten”, stelt Bond tevreden vast. “Je hebt de neiging veel te snacken en snoepen in één keer. Daar ga je nu beter mee om. Bovendien kies je bij sport wat je leuk vindt en dat is een sterk punt, waar je gebruik van maakt. Jezelf beter kennen en grenzen aangeven, helpt bij op gewicht blijven.”

Gene lekke band

Er zijn allerlei oorzaken voor overgewicht, zegt Bond. “Heb je kleine kinderen? Dan is de kans groot dat je weinig slaapt. Hierdoor verandert je hormoonhuishouding en dat speelt een rol bij gewichtstoename. Bijvoorbeeld doordat je bloedsuiker constant verhoogd is en je meer vet opslaat. Ook heb je bij slaaptekort minder snel een vol gevoel en vaker trek. Als je dit probleem kent, kun je een oplossing bedenken.”

Het boek zit daarom vol met praktische en concrete voorbeelden. Voorwaarden scheppen bijvoorbeeld. Dingen wel of juist niet kopen. Wil je gezonder lunchen? Dan moet je daar bij het boodschappen doen al over nadenken. Koop extra groenten en maak de avond van tevoren al iets lekkers klaar voor in je lunchtrommel. “Vergelijk het met een fietstocht die je de volgende dag wilt maken. Dan zorg je er ook voor dat je geen lekke band hebt.”

Eetgedrag bestaat vooral uit gewoonten, benadrukt Bond. Als ze slecht voor je zijn, doorbreek ze dan. “Veel mensen nemen in een restaurant altijd een toetje, omdat ze niet vaak uit eten. Dat is een vreemde reden, vooral als er desserts zijn die je niet superlekker vindt. Kies bewust. Is er een toetje dat je lekker lijkt, neem het dan vooral. Door bewuster te kiezen, blijf je beter op gewicht.”

Lekker nuchter, al die voor de hand liggende adviezen

Diëten; sommigen geloven er absoluut niet in, anderen zweren erbij. Iets wat met een toenemende zwaarlijvige bevolking ook niet vreemd is. Bijna vijftig procent van alle volwassenen in ons land heeft overgewicht, zo’n 14 procent is obese. 

doe iets dana © tr beeld

Maar wie weet nog wat de beste aanpak is, na de talloze voedingshypes van de laatste jaren? Wat helpt écht om die extra kilo’s kwijt te raken? De ene keer moet je oppassen met vet, dan moet je juist weer veel olijfolie of kokosvet gebruiken, zoals bij het Pioppi-dieet. Bij Weight Watchers is brood geen doodzonde, terwijl het keto-dieet koolhydraten juist uitbant.     

In ‘Voedsel voor je geest’ veegt online-diëtist Jonathan Klaassen de vloer aan met dieetgoeroes. Sowieso vindt hij een hele voedingsgroep als koolhydraten uitbannen gevaarlijk, want zo mis je essenti-ele voedingsstoffen. “Zonder koolhydraten functioneer je niet goed en verslechtert je concentratievermogen. Mensen moeten stoppen met een bepaald voedingsmiddel tot zondebok te maken, of dat nu zuivel, graan of vlees is.”

Obsessief en onprettig

Een deel van het luchtig leesbare boek behandelt de diverse trends met nuchtere blik. Van superfood, supplementen, ‘melk de witte sloper’, light frisdrank tot de kruistocht tegen brood. Klaassen geeft commentaar en advies. Zo schrijft hij over light frisdrank: ‘Het is echt niet gevaarlijk, drink het gerust’. En over superfoods: ‘die koop je voor Jan met de korte achternaam’.

Erg nuchter dus. Net als Jonathan zelf: “Ik wil graag dat mensen weer nadenken over wat ze eten en niet elke keer een nieuw dieet als wondermiddel omarmen. Het gevaar is dat mensen hierdoor obsessief en onprettig met eten omgaan.” Volgens Klaassen moet de basis goed zijn. En die zet Klaassen keurig op een rij.Bron:Bijschrift         

Neem dagelijks:
-Groente (dagelijks 250 gram)
-Fruit (dagelijks 2 stuks)
-Volkorenbrood en graanproducten, zilvervliesrijst en (zoete) aardappelen
-Zuivel en/of zuivelvervangers (melk, yoghurt of soja)
-Onbewerkt vlees of vleesvervangers (ei, peulvruchten, tempeh of noten)
-Vocht (dagelijks 2 liter water, thee etc.)
-Zachte en/of vloeibare (bereidings)vetten (plantaardige oliën)
-Ongezouten noten (15 gram)

Lekker mokken

Dat lijkt verdacht veel op de schijf van vijf, het klassieke voedingsadvies uit 1953. Geen vaste maaltijdadviezen, geen mager weekmenu van hooguit 1000 kilocalorieën, gewoon zelf bepalen wat je op je bord schept – als het maar overeen komt met dit rijtje. Om het geheel te begeleiden heeft Klaassen een zevenstappenplan opgesteld waarmee de lezer eerst analyseert hoe en wat ’ie eet en waardoor het komt dat afvallen niet lukt. 

Zo adviseert hij je niets aan te trekken van alle opmerkingen uit je omgeving. En als je terugvalt? ‘Ga lekker mokken op de bank, kijk een film, eet een chocoladereep of zak winegums en vervloek de wereld. Misschien heb je dat juist wel even nodig na een periode van streng zijn. Prima. Maar blijf niet te lang in dit gevoel hangen. Geef jezelf een vriendelijke doch doeltreffende draai om de oren en ga weer verder waar je was gebleven.’

Geen wonderdieet dus, maar af en toe erg voor de hand liggende nuchtere adviezen. Daar waren we wel aan toe na al die killerbody’s en fitgirls.

Lees ook: 

Het Italiaanse dorpje Pioppi leeft zo gezond dat er een dieet naar vernoemd is, dit is het geheim

De gezonde leefstijl van de bewoners van het Zuid-Italiaanse dorpje Pioppi is zo aanstekelijk dat er een dieet naar is vernoemd. Het klinkt enorm eenvoudig: genieten, bewegen, matig en gezond eten en op tijd naar bed.

Leven met 200 voedselkeuzemomenten per dag

De pannen strak om zes uur op tafel is passé. Eten kan de hele dag door, waar en wanneer je maar wilt. Dat geeft veel vrijheid, maar wanneer zitten we nog gezellig met elkaar te tafelen?