‘Davos 2019 had afgelast moeten worden’

Bill Gates (tweede van links) met andere topmannen in Davos in 1999.

Foto Patrick Aviolat/ EPA

Interview Schrijver Anand Giridharadas is allesbehalve positief over de ‘Davos’-vergadering die dinsdag begint. „In Davos zou moeten worden afgesproken dat bedrijven en superrijken vanaf nu weer gewoon belasting gaan betalen.”

• Wouter van Noort

18 januari 2019

Het zit er dik in dat ook dit jaar op het World Economic Forum (WEF) in Davos weer diverse plannen worden gelanceerd om de wereld te verbeteren. De grootste bijeenkomst van het jaar van wereldleiders, bestuursvoorzitters en topwetenschappers, begint dinsdag. Maar, zoals gebruikelijk, is niet iedereen optimistisch. „Davos is hét symbool van de perverse houding van de elite”, zegt Anand Giridharadas, schrijver van het recent verschenen boek Winners Take All: The Elite Charade of Changing the World. Dat boek slaat wereldwijd aan als aanklacht tegen elitaire bijeenkomsten zoals het WEF, en tegen de goede sier die superrijken maken met goededoelenstichtingen en mooie beloftes over duurzaamheid en inclusiviteit.

„Davos is een familie-reünie van de mensen die alle problemen hebben gecreëerd”, zegt hij aan de telefoon vanuit de VS. „Een onderonsje in een chique skiresort waarbij de aanwezigen elkaar lekker complimenteren over hun geweldige prestaties.”
Giridharadas is een opmerkelijke criticus, want hij maakte zelf jarenlang deel uit van vergelijkbare eliteclubs. Zo was hij fellow van het Aspen Institute, min of meer een Amerikaanse variant van het WEF. Ook adviseerde hij als consultant van McKinsey precies de mensen die hij nu aanvalt.

NRC Future Affairs

Techredacteur Wouter van Noort over hoe technologie onze samenleving razendsnel verandert.

„Ik vind dat Davos 2019 afgelast had moeten worden. De Amerikaanse overheid zit middenin een shutdown, Groot-Brittannië zit in de chaos vanwege Brexit, in Frankrijk zijn enorme protesten.”
„Bijeenkomsten als Davos hebben mede geleid tot precies de afspraken die hun samenlevingen nu ontwrichten. Die hebben ervoor gezorgd dat de opbrengsten van het systeem vooral naar henzelf gaan.”
„En ja, nu zijn mensen boos. Ze voelen zich genaaid. Het gevoel heerst dat we zijn opgelicht. En dat is ook zo. In plaats van een gezellige bijeenkomst over de wereld verbeteren, zou er in Davos een waarheidscommissie aan de slag moeten om de verantwoordelijken keihard te ondervragen. Om uit te zoeken hoe het zo mis heeft kunnen gaan en hoe we uit deze situatie kunnen komen.”

Maakt u niet een karikatuur van wie aanwezig zijn en wat er wordt besproken? Onder de duizenden aanwezigen zijn ook zeer kritische mensen en niet alleen miljardairs.

„Davos staat symbool voor een heel systeem van mensen met dezelfde belangen. Zij gebruiken dezelfde methodes om aan de ene kant zelf rijk te worden en aan de andere kant een imago te scheppen dat ze het beste voorhebben met de wereld.
„Het is een groep mensen die al jaren op niet eerder vertoonde schaal belastingen ontwijkt, succesvol overheden belobbyt voor deregulering die goed is voor hen, maar slecht is voor de rest. De echte vraag is hoe dit kon gebeuren.”

Lees ook het essay van Bas Heijne over het einde van het valse engagement: De fantasietjes van de elite

Wat is uw analyse?

„Het idee van ‘goed doen’ is een soort glijmiddel geworden om het makkelijker te maken om kwaad te doen. Een pose. Veel superrijken geven miljoenen uit aan projecten voor beter onderwijs, duurzaamheid, de kunsten. Ze kondigen grootse plannen aan op fora zoals Davos, praten over mooie vergezichten. Maar vervolgens verdienen ze miljarden door de rest van de wereld te beroven.”
Giridharadas wijst op de Sacklers. Die Amerikaanse miljardairsfamilie zit achter de pijnstiller OxyContin. Hun bedrijf Purdue Pharma wordt door diverse Amerikaanse autoriteiten inmiddels verantwoordelijk gehouden voor het expres verslaafd maken van miljoenen mensen, er lopen diverse rechtszaken. Die massale verslaving aan pijnstillers heeft een rol gespeeld bij het veroorzaken van de opiatencrisis in het land.
„De familie Sackler haalt krantenkoppen door kunst te sponsoren, universiteitsvleugels te doneren, zelfs hele musea te betalen”, zegt Giridharadas. „Ze verdienen miljarden met iets slechts en proberen dat dan goed te maken door miljoenen in iets goeds te stoppen. Dit soort dingen gebeurt constant.”

CV

Foto Mackenzie Stroh Giridharadas (1981) is schrijver en was columnist van The New York Times. Voorheen was hij onder meer consultant bij McKinsey, en hij was verbonden aan de denktank Aspen Institute. Hij studeerde politiek en geschiedenis aan de Universiteit van Michigan en Harvard. Miljardairs zouden ook gewoon jachten kunnen kopen en op een privé-eiland gaan zitten. Beter iets dan niets, toch? „Niet als hun mooie praatjes werken als een afleidingsmanoeuvre. Het beeld kan ontstaan dat deze mensen het beste met ons voor hebben. Dat zorgt ervoor dat het systeem kan voortbestaan. Ik denk dat we beter af zouden zijn als ze gewoon jachten en privé-eilanden zouden kopen, dan zouden ze veel minder bondgenoten in de politiek hebben die hun gedrag mede mogelijk maken.„In Davos zou moeten worden afgesproken dat bedrijven en superrijken vanaf nu weer gewoon belasting gaan betalen. En er zou werk gemaakt moeten worden van het versterken van democratische controle op de elites. In plaats van deze bijeenkomst waarbij ze vooral zichzelf feliciteren.”U formuleert nogal scherp. Bent u soms niet bezorgd dat u zelf ook bijdraagt aan polarisering en zo aan een nóg grotere kloof tussen de elite en de rest?„Ik zie niet in hoe ik een nog grotere kloof kan veroorzaken dan er nu al is. Ik signaleer als schrijver het probleem. Het probleem dat de elite de laatste decennia de samenleving zo heeft weten in te richten dat opwaartse mobiliteit alleen nog geldt voor de elite zelf. Dat terwijl een groot deel van de middenklasse in hun samenlevingen juist neerwaarts mobiel is geworden. Polarisering hoeft niet slecht te zijn als het echte problemen aan de kaak stelt.”Wat vinden uw voormalige collega’s bij McKinsey en het Aspen Institute eigenlijk van uw felle kritiek?„Van sommigen heb ik al een tijd niets meer gehoord, haha. Maar eerlijk gezegd valt me op dat veel CEO’s en andere mensen uit de elite die ik erover spreek dit serieus nemen. Ze wekken de indruk dat ze het probleem erkennen en dat ze eraan willen werken. Dus dat stemt op zich optimistisch.”En dat is géén pose, denkt u?„Dat weet je natuurlijk nooit helemaal zeker.”Correctie (21 januari 2019): In een eerdere versie van dit stuk werd het boek van Anand Giridharadas ‘Winner Takes All’ genoemd. Dat moet zijn: ‘Winners Take All’. Dat is hierboven aangepast, Davos 2019Van dinsdag tot en met vrijdag komen ruim 3.000 prominenten samen in Davos voor de jaarvergadering van het World Economic Forum. Op de agenda staan veel discussies over economische ongelijkheid, duurzaamheid en polarisering. Onder de aanwezigen zijn uiteenlopen mensen zoals de Japanse premier Shinzo Abe, de Britse programmamaker sir David Attenborough, de Duitse bondskanselier Angela Merkel, de Britse prins William, de hoogste bazen van organisaties als de Verenigde Naties, de NAVO en het Internationaal Monetair Fonds. Ook zijn er veel toplieden van grote bedrijven als Microsoft, Philips en DSM, en schuiven diverse vooraanstaande wetenschappers aan.

Davosblog

’1.500 privé-vliegbewegingen tijdens Davos’

Lees hier het laatste nieuws over het World Economic Forum, dat deze week plaatsvindt in het Zwitserse Davos.

Davos 2019

Bekijk hier de agenda van het World Economic Forum 2019

Rapport Oxfam Novib

‘Fantastisch jaar’ voor miljardairs, maar armsten gaan erop achteruit