het Star Wars-universum

	Acteurs, fans, regisseurs, George Lucas, Disney: het Star Wars-universum is een beetje van iedereen

Wie is de baas over het Star Wars-universum? George Lucas? Disney? De fans? De acteurs? De regisseurs? Met Episode IX sluit ’s werelds bekendste sciencefictionvertelling af, na ruim veertig jaar. Dat het slot voor iedereen bevredigend is, lijkt onwaarschijnlijk.

Bor Beekman18 december 2019, 17:19

 ‘Ik begin me zorgen te maken, nu ik niks hoor over jeweetwelwat.’

Zo begint het mailtje aan Star Wars-regisseur J.J. Abrams, gedateerd op 23 januari 2018. Afzender Anthony Daniels, sinds 1976 de man in de goudkleurige robot C3PO, nam de correspondentie op in zijn dit najaar verschenen autobiografie I Am C3PO.

‘Weet de Regisseur nog…’, schrijft de 73-jarige Brit aan Abrams, en dan volgt een serie hints (in hoofdletters) voor het script van het negende en afsluitende Star Wars-avontuur The Rise of Skywalker. ‘Dat 3PO op zijn best is in Conflictsituaties, als Nuttig Deel van een Team, waar hij Persoonlijk (als gevoelige machine) in Gevaar verkeert, waarbij hij de Redelijke Stem is, die de overpeinzingen van het publiek reflecteert. Dat 3PO bijdraagt aan het humoristische element van het epos. Dat hij het publiek al veertig jaar vergezelt, drie generaties die zich níet teleurgesteld behoren te voelen bij het einde van het epos.’

Wel, sluit de gezichtsloze bijrolacteur af: ‘dat is genoeg huiswerk voor je voor vandaag’.

Met de wereldwijde release van Star Wars: The Rise of Skywalker wordt deze week de in negen episoden (eerst 4, 5 en 6, toen 1,2 en 3, daarna 7, 8 en 9) gevatte geschiedenis van de familie Skywalker afgesloten. En weten we of C3PO zijn zin heeft gekregen. Er rust nogal wat druk op de 53-jarige schouders van regisseur Abrams. Die voorzag de derde trilogie in 2015 van een memorabele openingszet: The Force Awakens werd bejubeld en brak, met 1,8 miljard dollar aan recettes, alle eerdere Star Wars-kassarecords. Vakmanschap betrof het. Grootse ruimteveldslagen, overtuigende nieuwe werelden, nostalgische verhaallijnen (de halfverkoolde en als relikwie bewaarde helm van Darth Vader), herintredende én nieuwe personages, onder wie de foute zoon van prinses Leia en smokkelaar Han, die zijn bloedeigen vader doorboort met een lichtsabel. Dit was Star Wars zoals Lucas het ooit bedoeld had, maar zelf al niet meer leverde sinds hij was opgegaan in de oneindige maar ook zo steriele mogelijkheden van de digitale animatie, voor zijn houterige middelste (en dus eigenlijk eerste) trilogie.

Kritiek

Was iedereen tevreden over The Force Awakens? Nou, de door Abrams zo bewonderde geestelijk vader niet. Lucas voelde zich ‘verraden’, schreef Disney-ceo Bob Iger in zijn eveneens dit najaar gepubliceerde memoires. Want die nieuwe film brak met de door Lucas bedachte verhaallijnen. De 75-jarige filmmaker, die zelfs met zijn trouwste fans in de clinch raakte toen hij digitale ‘verbeteringen’ aanbracht in de originele trilogie uit de jaren zeventig en tachtig, verkocht zijn bedrijf Lucasfilm in 2012 aan Disney voor 4 miljard dollar. Hij was de kritiek zat, verklaarde Lucas in gesprek met The New York Times. ‘Waarom zou ik nog meer Star Wars maken als iedereen de hele tijd tegen me schreeuwt en me zegt hoe verschrikkelijk ik ben?’

Bij de verkoop overhandigde Lucas tevens zijn originele plannen voor de derde trilogie. Daarin zou de door de films gevlochten mystieke jedikracht ook op microscopisch niveau worden belicht: iets met losse zwevende forcedeeltjes. Disney bedankte en stopte Lucas’ scriptideeën diep weg in de kast. Nieuwe regisseurs en scenaristen kregen vrij spel. Maar wie zich aan het roer meldt van willekeurig welke Star Wars-uiting (een film, een game, een serie, een speelgoedlijn) leert al vlot dat de tijd waarin het far far away galaxy werd bestierd door een alleenheerser voorgoed voorbij is.

Veel macht ligt bij huidig Lucasfilm-president Kathleen Kennedy, de producent die gegadigden voor een Star Wars-regieklus even makkelijk binnenhaalt als uitzwaait. Dat leuke regisseursduo van de Lego-films? Op driekwart van de opnamen van Solo: A Star Wars Story (de eerste échte Star Wars-flop) ontslagen. Regisseur Colin Trevorrow, die zulke hoge ogen gooide met Jurassic World? Toch maar opzijgeschoven in de scriptfase van The Rise of Skywalker. Die showrunners van Game of Thrones? Ingelijfd voor een geheel nieuwe Star Wars-poot, tot die David Benioff en D.B. Weiss ineens overstapten naar Netflix, voor een nog onbekend serieavontuur. De toedracht achter al die misgelopen samenwerkingen en flirts werd niet altijd duidelijk. Maar het legertje prominente Star Wars-afhakers sloeg barsten in de reputatie van producent Kennedy. Ook haar regime nadert de eindfase.

Ontevreden

Dan zijn er de acteurs. Na het zien van de vorige film, The Last Jedi uit 2017, verkondigde eerdergenoemde C3PO-acteur Daniels dat zijn rol gereduceerd was tot ‘tafeldecoratie’. Hij was niet de enige ontevredene van de cast. Luke Skywalker-vertolker Mark Hamill kon maar niet begrijpen dat scenarist en regisseur Rian Johnson die hele force minder serieus nam. De acteur, in gesprek met de Volkskrant in 2018: ‘Toen ik het script las voor deel acht, dacht ik: huh? Hebben ze de force uitgezet? Is Luke suïcidaal? Wil hij stoppen met de jedi’s? Ik word graag verrast, maar dit vond ik vrij extreem.’

Ook acteur John Boyega, die in de finale trilogie een naar de rebellen overgelopen Stormtrooper speelt, maakte onlangs bekend dat hij The Last Jedi toch wat ‘dubieus’ vond.

En zelfs regisseur Abrams uitte kritiek op de meer relativerende ‘metabenadering’ van zijn collega Johnson: ‘Ik denk niet dat mensen naar Star Wars gaan om te horen: dit doet er niet toe.’

Veel fans waren furieus over het meer frivole The Last Jedi, dat met 1,2 miljard euro aan recettes nog altijd goed werd bezocht, maar ook ver achterbleef bij de bezoekcijfers van Abrams’ The Force Awakens. De Star Wars-fans vallen onder te verdelen in de rekkelijken en de preciezen. Vooral de tweede groep is uiterst actief op sociale media. En pleit voor een reformatie: terug naar het Star Wars van profeet Lucas, van vóór de Disneybemoeienis. Sommige fans botvierden hun woede op Kelly Marie Tran, de actrice die in The Last Jedi een rol kreeg als onderhoudswerker. Een Aziatische vrouw als monteur, dat paste niet in dit afgelegen universum. Ook Boyega’s zwarte stormtrooper stuitte op bezwaren. Russische onlinetrollen gaven de discussies met graagte wat extra volume: dit politiek correcte Star Wars was in de greep geraakt van de cultuurmarxisten.

Het was een zonderling dispuut, voor wie de vroege films kent. Kleur was nooit vreemd in de originele Star Wars-delen, waarin de Afro-Amerikaanse acteur Billy Dee Williams optrad als Lando Calrissian (om nu terug te keren in The Rise of Skywalker). En Carrie Fishers Leia was ook in 1977 al een zelfredzame prinses.

Succesvol jaar

Voor deel IX poogde Disney in ieder geval de band met Lucas te herstellen. J.J. Abrams en zijn scenarist gingen op audiëntie bij de gepensioneerde filmmaker, die nog eens een filosofisch college gaf over de betekenis van de force. Zo moest het goedkomen, met The Rise of Skywalker. Maar ook als het wél misgaat, is er weinig aan de hand, becijferde zakenblad Forbes onlangs. Disney maakt zo’n succesvol jaar mee, met de Marvel-eindfilm en Frozen 2, dat The Rise of Skywalker hooguit een extra kers (of miljard) op de taart is.

En op het Disney+-kanaal is de studio ondertussen voortvarend gestart met het verder ontginnen van Lucas’ erfenis, middels de westernachtige Star Wars-serie The Mandalorian. Met daarin ‘baby Yoda’, een piepjong soortgenootje van Luke Skywalkers groene leermeester en nu al de knuffelsensatie van het jaar – de speelgoedverkoop voor 2020 lijkt alvast gegarandeerd.

Hoe het verder moet met de speelfilms? Vorige week, in tijdschrift Rolling Stone, zei Kathleen Kennedy dat alles nog open ligt. ‘Gaan we terug in de tijd? Gaan we vooruit? Blijven we in dit sterrenstelsel? Er zijn oneindig veel mogelijkheden. Dat is bevrijdend en opwindend, maar geeft ook veel druk en nervositeit.’

Dat er weer een nieuwe trilogie komt, staat vast. Het eerste nog ongetitelde deel staat op filmwebsite IMDb aangemeld voor 16 december 2022. Zonder Skywalkers dit maal. En ook zonder C3PO.

Regisseur J.J. Abrams reageerde op het sommerende mailtje van de C3PO-vertolker, zij het pas na drie maanden. Ook die bondige reactie staat afgedrukt in de biografie van Daniels. De regisseur tot zijn robotacteur, over diens aandeel in The Rise of Skywalker. ‘Je zal ervan houden, of je zal het haten.’