Met de terugkeer van Man bijt hond krijgen gewone mensen weer een gezicht op tv / ©Volkskrant

• Terug naar Man bijt hond, daar hadden de oude teamleden alles voor over. Vanaf maandag gaan ze weer dagelijks langs bij de kleurrijkste personages. Op SBS 6 dit keer.

  Menno van Dongen 25 augustus 2019, 16:40

  

  Het ‘Man bijt hond’-team met dierentolk Rita van Wijk. ©Ivo van der Bent

  Hoe geven we een leuke draai aan het nieuws van de dag? Daarover brainstormen vijf redacteuren van Man bijt hond op de bovenste verdieping van een Amsterdams kantoorgebouw. Maandag 19 augustus maken ze een proefuitzending.

  Het is pas 8 uur ’s ochtends, maar het regent ideeën. Drie Eerste Kamerleden van Forum van Democratie splitsen zich af. ‘Laten we op zoek gaan naar een carnavalsvereniging die met ruzie uit elkaar is gevallen.’ In Utrecht opent de grootste fietsenstalling ter wereld. ‘We kunnen een ode aan de fiets maken.’ De Partij voor de Dieren is boos over het NK zwientie tikken: een wedstrijd wie het eerst geblinddoekt een varken kan aanraken. ‘Zullen we een varkensfluisteraar vragen wat de dieren er zelf van vinden?’

  ^{Wilt u dit artikel liever beluisteren? Hieronder staat de door Blendle voorgelezen versie}

  Man bijt hond is terug. Het tv-magazine vol bijzondere verhalen over ‘gewone mensen’ was van 1999 tot 2015 te zien bij KRO-NCRV. Op het Televiziergala kreeg het in 2011 de prijs voor ‘het meest beeldbepalende tv-programma in de Nederlandse televisiegeschiedenis’. Het alledaagse leven stond er centraal, bekende Nederlanders waren taboe – tenzij ze beroemd waren geworden dankzij de show. Het programma was de bron van talloze filmpjes die viral gingen, over de Limburgse rapper Sjors Peter bijvoorbeeld, omdat ze zo grappig waren.

  Mede omdat de kijkcijfers terugliepen, tot 400 duizend per aflevering, besloot de NPO dat het tijd was om te stoppen. Vier jaar later blaast John de Mol het programma nieuw leven in. Vanaf maandag 26 augustus is het op weekdagen te zien op SBS6, om half 8 ’s avonds. Hoe willen de makers zorgen dat het een succes wordt op de voormalige campingzender? Gaan ze misschien voor extra veel internethits?

  Serieus, maar met een draai

  Het hondenhok, zo noemen redacteuren de plek waar ze werken. De ochtendploeg is vroeg begonnen, vanaf 9 uur stroomt de rest van het team binnen. De binnenkomst van Michael Abspoel (61) gaat gepaard met enig rumoer. ‘Jaaa!’, roept hij enthousiast. Al snel wordt hij omringd door redacteuren die hem om de beurt omhelzen. Ze behoren tot de oude garde en hebben elkaar jaren niet meer gezien.

  Met zijn lijzige stem en een flinke scheut ironie heeft Abspoel al die jaren Man bijt hond aan elkaar gepraat. Hij gaat er weer met liefde aan de slag, niet meer als samensteller, wel als stem.

  Het programma is uniek, zegt hij: ‘Wat wij doen, zie je nergens. Een voorbeeld: toen er ophef was over een fietsbrug van 2 miljoen euro, die te steil was voor de helft van de bejaarden, organiseerden wij een fietswedstrijd à la Alpe d’Huez. In het filmpje zag je beelden van een zwoegende bejaarde die de top net niet haalde, met bombastische muziek. We nemen het nieuws serieus – soms balanceren we op het randje - maar geven er een draai aan.’

  

  Michael Abspoel (61), de stem van Man bijt hond: ‘Leuk hoor, dat iemand kabouters verzamelt. Maar waarom doet hij dat? Is hij eenzaam? Er moet een tweede laag in zitten.’ ©Ivo van der Bent

  De opening van het programma is een ‘leuke, afwijkende reportage’, legt Abspoel uit. Het basisidee is dat je groot nieuws klein maakt (van Forum voor Democratie naar carnavalsvereniging) of klein nieuws groot. De brug is een lokaal verhaal dat je uitvergroot door er een race van te maken. De kern blijft overeind: het is een serieus probleem. ‘Je moet altijd de balans vinden: bij klein nieuws is het belangrijk dat je het niet ridiculiseert.’

  Het logo en de bekendste rubrieken keren terug: de Babbelbox, waar mensen hun verhaal doen over een actueel thema, en Hond aan tafel, waarin een verslaggever rond etenstijd spontaan aanbelt in een woonwijk, met de vraag of hij mag aanschuiven om de dag door te nemen.

  Abspoel: ‘Iedereen heeft een verhaal. Daar gaan onze verslaggevers naar op zoek, ook als ze zomaar aanbellen. Belangrijk is dat ze het terloops doen en luchtig beginnen. Door goed te luisteren en te kijken wat ze zien, zoals foto’s, komen ze als vanzelf op het onderwerp dat iemand bezighoudt, zoals een scheiding of een overleden kind. Als dat lukt, zijn we tevreden.’

  Het streven is dat filmpjes – vaak portretten van iemand die kleurrijk is of iets bijzonders doet – niet oppervlakkig zijn. ‘Leuk hoor, dat iemand kabouters verzamelt. Maar waarom doet hij dat? Is hij eenzaam? Er moet een tweede laag in zitten.’

  Voor de proefuitzending is de varkensfluisteraar het beste onderwerp, vindt de eindredacteur. ‘Dat is verrassend en filmisch interessant.’ Maar waar vind je iemand die zoiets kan, binnen een uur rijden van de redactie? Er moet veel gebeuren: een afspraak regelen, filmen op locatie, monteren. Om half 6 moet de reportage klaar zijn.

  

  ©Ivo van der Bent

  Terwijl iemand werkt aan plan B, de ode aan de fiets, is er goed nieuws. Een redacteur heeft gebeld met een ‘dierentolk’ in Veenendaal: een vrouw die kan praten met beesten, ook als ze alleen foto’s heeft. Zij kan Man bijt hond zo snel mogelijk te woord staan.

  Het is 11 uur als verslaggever Teus van Sintmaartensdijk (51) gehaast de trap af loopt, naar de zwarte redactieauto op de binnenplaats. Daar staan zijn camera- en geluidsman al te wachten.

  Dit is een typisch Man bijt hond-onderwerp, zegt de verslaggever even later, op de A2 naar Utrecht. ‘Een nieuwsprogramma zou gaan praten met de Partij voor de Dieren en organisatoren van het NK. Wij zijn eigenzinnig, wij vragen wat de varkens er zelf van vinden.’

  Van Sintmaartensdijk heeft al veel vaker reportages gemaakt voor dit programma. Hij weet hoe het werkt: ‘Ik begin straks met wat algemene vragen. Daarna maken we iets bijzonders van de wederhoor bij de varkens, met die foto’s. Dat wordt de apotheose.’

  Dan richt hij het woord tot zijn collega’s in de auto. ‘Jongens, één ding. Niemand mag straks lachen, er worden geen grappen gemaakt. Dat meen ik. We zijn serieus geïnteresseerd in wat deze mevrouw te vertellen heeft. We gaan niet schmieren; dan wordt het fake.’

  Makkelijk scoren?

  Het grote publiek kent Man bijt hond van reportages over paradijsvogels als ‘rapper Sjors’, een 20-jarige Limburger die op zijn slaapkamer, in het rijtjeshuis van zijn ouders, droomt van een carrière. Hij schrijft liedjes over zijn leven, in krakkemikkig Engels. De redactie regelde in 2013 twee schaarsgeklede danseressen voor hem en hielp bij de opname van een clip. In de reportage schraapt Sjors zijn keel voordat hij begint te rappen, en zegt ‘Net pindakaas gegeten, dus.’ Sociale media stonden vol pindakaasgrappen, het filmpje werd ruim een miljoen keer bekeken op internet.

  Opzien baarde ook een reportage over ‘Kees Fiets’ uit Lunteren, die een liefdesrelatie had met zijn 24 fietsen. Hij onthult daarin dat hij soms klaarkomt tijdens een ritje: ‘Als een band te zacht wordt, dan voel je hem stoten.’

  Beter dan de mensen die door hen worden gefilmd, beseffen programmamakers wat de gevolgen kunnen zijn van zo’n reportage. Moeten ze hen niet tegen zichzelf in bescherming nemen? Wie je het ook vraagt bij Man bijt hond, het antwoord is ‘nee’.

  Abspoel: ‘Sjors wilde graag beroemd worden. Als artiest ben je kwetsbaar, dat hoort bij het vak. Hij had familie om zich heen, en een soort manager. We hebben nooit over dit verhaal getwijfeld. Bij Kees Fiets wel: we hebben intern lang gediscussieerd over dat klaarkomen. Dat zou veel losmaken, wisten we. De reportage was ook mooi zonder die seks. Wat de doorslag gaf, is dat hij zelf per se wilde dat het op tv kwam. Zijn omgeving reageerde positief, gelukkig.’

  De stem van de show noemt het ‘verheven’ anderen het recht te ontnemen hun verhaal te doen op tv. ‘Wie zijn wij om te bepalen of iemand wat mag zeggen? Natuurlijk monteren wij de beelden, maar of kijkers iets raar zullen vinden, is voor ons geen criterium. Het gaat er om dat mensen zelf tevreden zijn hoe ze in beeld komen. Dat zijn ze.’

  Critici typeren Man bijt hond als een rariteitenkabinet dat bewust zoekt naar kleurrijke, vaak volkse mensen die openhartig en – al dan niet onbedoeld – grappig zijn. Het is makkelijk scoren, vinden ze. Moet je mensen als rapper Sjors, die licht autistisch is en dozen vouwde op een sociale werkplaats, wel zo in beeld brengen?

  Abspoel: ‘Wat op zich klopt, is dat we best vaak mensen portretteerden met wie, populair gezegd, iets is. Zij hebben ook het verlangen om gezien te worden. Ze hebben ook recht op een podium. Dat vinden ze nergens anders, bijvoorbeeld omdat ze niet zo goed voor zichzelf kunnen opkomen. Wij bieden hen een podium en nemen de tijd om ze te portretteren zoals ze echt zijn.’

  

  ©Ivo van der Bent

  Hij zucht. ‘Weet je, we hebben bijna drieduizend afleveringen gemaakt. Het aantal gevallen waarin we de grens opzochten is heel beperkt. Het gevaar van makkelijk scoren ligt altijd op de loer, dat is menselijk. Een enkele keer is het gebeurd dat we dachten: dat citaat hadden we  beter weg kunnen laten. De grens ligt bij het antwoord op deze vraag: denken we dat iemand er last van krijgt als dit wordt uitgezonden? Wij benaderen mensen met genade. Als iemand spijt heeft na de opnames en niet wil dat het wordt uitgezonden, zijn we bereid de beelden weg te gooien. Dat is ook gebeurd.’

  Een manier om kijkers te trekken, is mensen zoeken waarvan je aanvoelt dat ze zullen scoren op internet. Dat gaan de makers niet doen, beklemtonen ze. Binnenkort zijn wel reportages te zien over kleurrijke types die ze eerder spraken, maar een kijkcijferknaller als rapper Sjors laten ze links liggen. ‘Hoe het met hem gaat is al te zien bij andere media’, zegt de samensteller van de show. 

  Abspoel: ‘Ik zal eerlijk zijn: soms heb je internethits nodig om het programma in de kijker te houden. Man bijt hond kan niet zonder. Maar dat is niet waar het om gaat. Dat sommige mensen ons associëren met lachen, gieren, brullen, komt misschien doordat fragmenten te zien waren in shows als De wereld draait door. Daar kozen ze niet voor beelden uit onze serie over kinderen met kanker, maar voor Nel Veerkamp die per ongeluk het kunstgebit van een vreemde in haar mond stopt. Dat begrijp ik wel, maar zoiets gaat een eigen leven leiden.’

  Vliegenstrips 

  In Veenendaal wordt het team van Man bijt hond hartelijk ontvangen door dierentolk Rita van Wijk. Ze is een tikje nerveus. ‘Wil je de vliegenstrips buiten beeld houden?’, zegt ze tegen Van Sintmaartensdijk. ‘Als kijkers die dode vliegen zien, krijg ik er vast gedoe mee.’

  De verslaggever stelt haar gerust. ‘Ik vind het dit juist interessant: een dierenliefhebber die zoiets gebruikt. Praat u niet met vliegen?’

  De vrouw vertelt dat ze de vliegen heeft gewaarschuwd buiten te blijven, maar dat zij niet hebben geluisterd. Na enig aandringen gaat ze er mee akkoord dat Van Sintmaartensdijk er toch naar zal vragen, als de camera aan gaat. ‘Als je maar niets groots van maakt.’

  De reportage begint in de keuken. Van Wijk zegt dat ze al zeker vijftien jaar met beesten praat, ze ontdekte het bij toeval. Soms komt ze tot verrassende conclusies: zo was er een hond die klaagde dat zijn baasjes vaak ruzie maakten. Ook de vliegenstrips komen even aan de orde.

  

  ©Ivo van der Bent

  Op de bank, in de huiskamer, bestudeert ze drie foto’s van het NK zwientie tikken. ‘Oh my god! Ik voel heel veel onrust, ik voel me helemaal shaken. Ik word verdrietig. En ik begin boos te worden. Dat is de boosheid van het varken, denk ik.’

  De verslaggever: ‘Wat denkt u dat de conclusie is: dat de varkensgemeenschap voor of tegen is?’ Van Wijk: ‘Een dikke tegen.’

  Tegen 3 uur is Van Sintmaartensdijk terug op de redactie, waar hij zo snel mogelijk aan de slag gaat in een montagestudio.

  Twee uur later gaat de deur open en toont hij het resultaat aan de eindredacteur. Die schiet in de lach als hij de vliegenstrips ziet en Van Wijk uitlegt hoe het zover is gekomen. Ook de scène met de foto’s valt in de smaak. Het eindoordeel: knap werk. Omdat ze een proefuitzending maken, komt de reportage niet meteen op tv. Ze zenden hem binnenkort uit, als achtergrondverhaal.

  Van Sintmaartensdijk is tevreden. Maar gelooft hij nou echt dat deze mevrouw met dieren praat? ‘Ik heb wel vaker gekke dingen gezien. Ik had niet het idee dat ze iets zat te verzinnen; zij gelooft er zelf in. Als ik een andere indruk had gekregen, zou ik de eindredacteur hebben gebeld. Ik denk dat hij dan zou zeggen: we zenden het niet uit.’

  Even verderop spreekt Abspoel teksten in voor een filmpje. De microfoon staat midden in een studio, zijn ‘spreekcel’ is nog niet klaar. Hij leest de tekst voor van een opengeklapte laptop, die een redacteur voor zijn neus houdt. Abspoel: ‘Kijk, John de Mol is miljardair, maar er is nergens geld voor, hahaha.’

  Mooie mensenverhalen

  Het programma zit nog in de opstartfase. ‘We zetten op dit moment de puntjes op de i.  Dat gaat goed. We werken grotendeels met ons oude team. Twee collega’s wilden zo graag terugkomen dat ze hun vaste contract hebben opgezegd. Dat is veelzeggend. Hun enige zekerheid is dat het programma tot december te zien is op SBS 6. Daarna kijkt Talpa of het verder gaat.’

  Een van die collega’s is Antoinette Kraal (36), die een vaste baan had als redacteur bij KRO-NCRV. ‘Toen ik hoorde dat Man bijt hond terugkomt, wist ik meteen: daar wil ik bij zijn’, zegt ze. ‘Het is heerlijk om mooie mensenverhalen te maken voor een dagelijks programma. Dat kan nergens anders.’

  

  ©Ivo van der Bent

  Volgens haar was het team er kapot van dat het programma stopte, in 2015. ‘Ik zat er al tien jaar. We deden alles samen, tot begrafenissen en bruiloften. Er zijn zelfs Man bijt hond-baby’s geboren. Drie, om precies te zijn. Twee van mij en Arie, een van de verslaggevers.’

  Aan enthousiasme ontbreekt het niet, maar waar is dat op gebaseerd? De publieke omroep is al jaren marktleider op tv, bij SBS 6 floppen geregeld programma’s. En uiteindelijk moet er geld worden verdiend. Dat valt niet mee, want Man bijt hond is relatief duur: het team bestaat uit meer dan dertig medewerkers, die elke werkdag een magazine van 22 minuten maken. Met halverwege reclame, hét moment dat kijkers weg kunnen zappen.

  ‘Ik vind het wel een beetje spannend’, zegt Kraal. ‘Maar SBS is tot nu toe enthousiast over alles wat we doen. Ik heb er een goed gevoel bij.’

  Vinden de makers het niet ongemakkelijk dat ze verhuizen naar de voormalige campingzender, met programma’s als Utopia, Shownieuws en De Roelvinkjes passen op de winkel?

  Abspoel: ‘De laatste tijd hoor ik geregeld: jullie maken een typisch publiekeomroepprogramma. Dat is op zich waar, maar het verschil met de commerciëlen wordt steeds kleiner: de NPO gaat steeds meer richting makkelijk scoren. Ik kijk niet vaak naar SBS 6, eerlijk gezegd. Ze vinden dat wij goed passen op de zender, die dicht bij de gewone Nederlander staat. Op basis van wat ik nu weet, ben ik het met ze eens. Ik denk zelfs dat we daar meer kans maken dan bij de NPO. Om 7 uur zet je Hart van Nederland aan, daarna komen wij. Dat is een sterk blok.’

  Op SBS 6 kan het programma best zichzelf blijven, denkt hij. ‘Een van onze voorwaarden was: het mag geen slap aftreksel worden van wat we vroeger deden. We gooien er geen commercieel sausje over, het blijft zoals het was. Ze hebben geen doel gesteld wat kijkcijfers betreft. En de zender heeft beloofd dat ze zich niet met de inhoud bemoeien.’

  Hij is optimistisch. ‘Wij hebben veel trouwe fans. Meer dan ooit is er behoefte aan een magazine dat gewone mensen een gezicht geeft. In de politiek gaat het over hardwerkende Nederlanders, al dan niet met gele hesjes aan. Ik reken erop dat mensen op z’n minst nieuwsgierig zijn, dat ze de moeite nemen over te schakelen naar een zender waar ze normaal gesproken misschien niet naar kijken. Als blijkt dat ze dat te weinig doen, hoop ik dat we in elk geval kunnen zeggen: het lag niet aan de kwaliteit van het programma.’