"Sluiting bibliotheken verarmt Nederland"

Door: Peter de Waard − 21/01/14, 05:00

© ANP. De openbare bibliotheek in Amsterdam.

Interview De grootschalige sluiting van bibliotheken - in de afgelopen tien jaar zijn al 300 bibliotheekvestigingen gesloten - zal Nederland op termijn lelijk opbreken. Ze zal tot een hogere laaggeletterdheid leiden, een minder goed presterende kenniseconomie, slechter onderwijs, minder gemeenschapszin en verarming. Hiervoor waarschuwt een commissie onder leiding van voormalig staatssecretaris, PvdA-leider en burgemeester Job Cohen.

• 
  © anp.
  Job Cohen

De commissie, waarvan ook directeur Kim Putters van het Sociaal en Cultureel Planbureau deel uitmaakte, heeft onderzoek gedaan naar het perspectief voor het bibliotheekwezen in Nederland. De conclusie is dat de digitalisering van de informatie de noodzaak van fysieke bibliotheken niet wegneemt. Integendeel, de fysieke bibliotheek met digitale mogelijkheden moet anno 2025 een centrale marktplaats voor informatie en ontmoeting zijn.

Het rapport wordt vandaag in Den Haag overhandigd aan minister Jet Bussemaker van Onderwijs, die juist haar zinnen heeft gezet op de digitale bibliotheek en daartoe op station Den Haag ook een e-boek zal downloaden. Cohen en Putters hopen dat de politiek het belang van de fysieke vestiging voor de toekomst van de Nederlandse samenleving en economie onderkent.

Bent u niet bezig met een achterhoedegevecht, de politiek heeft de bibliotheken toch min of meer al opgegeven?
'Nee, absoluut niet. Het rapport is juist uitgebracht met het oog op de komende gemeenteraadsverkiezingen. Bij de collegeonderhandelingen moeten de partijen zich ervan bewust zijn dat ze het kind niet met het badwater weggooien. Nederland heeft nog altijd 843 bibliotheekvestigingen en 240 servicepunten. En die zijn enorm belangrijk voor de samenleving.'

Wordt dat belang onderschat?
Cohen: 'Zeker. Het is heel gemakkelijk om in het kader van de bezuinigingen meteen naar de bieb te kijken met het argument dat alles op internet te vinden is. Dan bespaar je als gemeente meteen veel geld, zo lijkt. Maar het kost je op termijn veel meer. Het betekent dat er in de toekomst meer mensen slechter zullen lezen, niet aan de eisen van de kenniseconomie kunnen voldoen en als drop-outs buiten de boot vallen. In de moderne samenleving hangt 80 procent van de banen samen met goed kunnen lezen. Dat percentage zal verder toenemen. Nu al is het aantal laaggeletterden in Nederland gestegen tot 1,3 miljoen. En hoe welvarend we ook zijn: vorig jaar is voor het eerst de armoede onder jonge mensen gestegen. In dit geval is duurkoop goedkoop en goedkoop duurkoop.'

•  Ik noem het een hedendaags agora: het Griekse woord voor marktplaats. Bibliotheken moeten het kloppende hart van de kennissamenleving zijn.

  Job Cohen

Wat is er tegen digitale informatie?
'Helemaal niets. De moderne bibliotheek moet digitale informatie combineren met gedrukte informatie. De collectie boeken in de bibliotheken zal afnemen. Maar dat zal een geleidelijk proces zijn. Nu leest nog maar 3 procent van de mensen een boek op een iPad of e-reader. Dat is over tien jaar vast geen 90 procent. Niet iedereen heeft toegang tot het internet en niet iedereen is even vaardig in de 'knoppenkunde'.'

Misschien over twintig jaar wel.
'Ik betwijfel dat. Maar de bibliotheek heeft ook andere kerntaken. Ik noem het een hedendaags agora: het Griekse woord voor marktplaats. Bibliotheken moeten het kloppende hart van de kennissamenleving zijn. De bibliotheek kan in sommige gemeenten ook een entree naar kunst en cultuur zijn en naar ontmoeting en debat. Het is de enige openbare plek waar je kunt binnenlopen en in alle rust kennis kunt vergaren en ook brengen. Het is een plek voor creativiteit en een verbinding naar de samenleving.'

Dus er moet maar niets veranderen?
'Dat is niet zo. De bibliotheek moet veranderen en moderniseren. Ze moeten daarvoor ook zelf het initiatief nemen. Bibliotheken moeten samen met andere organisaties optrekken. Ik ben zelf voorzitter van de raad van toezicht van de bibliotheken in Amsterdam. Onlangs hebben we een nieuwe wijkbibliotheek in Slotermeer geopend. En die zal nu ook huisvesting bieden aan de wijkzorg en een huisarts. Bibliotheken kunnen worden gebruikt voor lezingen en voor het maken van radioprogramma's.'

Dat klinkt fantastisch allemaal. Maar het kost veel geld. De bieb wordt zwaar gesubsidieerd. Er staat geen enkel sommetje in uw rapport.
'Dat was onze taak niet. Wij moesten uitzoeken wat de positie van de bibliotheek over tien jaar zou zijn. Zou de fysieke bibliotheek nog echt nodig zijn of niet, was de vraag. En het eerste is het geval.'