Doodstraf
Elke dag vinden er executies
plaats. Overheden doden mensen voor uiteenlopende misdrijven – soms
zelfs voor handelingen die helemaal niet strafbaar zouden moeten
zijn. Amnesty zet zich sinds 1977 in voor afschaffing van de doodstraf.
Toen voerden slechts zestien landen geen executies meer uit. Nu hebben
141 landen de doodstraf in de praktijk afgeschaft, bijna twee derde van
alle landen ter wereld.
Het probleem
De doodstraf is een inbreuk op twee essentiële mensenrechten. In de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens is vastgelegd dat iedereen recht op leven heeft en het recht heeft op een leven vrij van marteling. De Universele Verklaring is juridisch niet bindend. Internationaal wel bindend zijn de VN-verdragen en bijbehorende protocollen. De Verenigde Naties hebben in 1989 een protocol aangenomen dat afschaffing van de doodstraf voorschrijft. Inmiddels hebben 85 landen dit protocol geratificeerd.Hoewel internationaal recht zegt dat de doodstraf toegepast kan worden voor de ‘meest ernstige misdrijven’, is Amnesty van mening dat deze straf nooit mag worden opgelegd.
De doodstraf in cijfers
- Amnesty strijdt sinds 1977 tegen de doodstraf. Toen voerden zestien landen geen executies meer uit. Nu hebben 141 landen de doodstraf in de praktijk afgeschaft – dat is meer dan twee derde van alle landen ter wereld.
- 1.032 executies in 23 landen wereldwijd in 2016 – 37 procent minder dan in 2015. Dat jaar telde Amnesty nog 1.634 executies in 25 landen, het hoogste aantal sinds 1989.
- Amnesty registreerde 3.117 doodvonnissen in 55 landen in 2016; een opmerkelijke toename vergeleken met 2015 (1.998 doodvonnissen in 61 landen).
- Top 5 executies: China, Iran, Saudi-Arabië, Irak en Pakistan; de laatste vier landen waren verantwoordelijk voor 87 procent van alle executies. Het aantal doodvonnissen dat in China is voltrokken is niet meegeteld. Dat is een staatsgeheim, maar we vermoeden dat het er duizenden zijn.
- Verenigde Staten komen in 2016 voor het eerst sinds 2006 niet in de top 5 voor; met 20 executies was 2016 het jaar met laagste aantal voltrokken doodvonnissen sinds 1991 in de VS.
- Executiegolf in Vietnam: 429 gevangenen werden tussen 6 augustus 2013 en 30 juni 2016 geëxecuteerd. Alleen in China en Iran vonden meer executies plaats in dezelfde periode.
- Zeker 18.848 mensen zaten in 2016 in de dodencel.
- Meest gebruikte executiemethodes: onthoofding, ophanging, dodelijke injectie en vuurpeloton.
- In Iran en Noord-Korea worden executies in het openbaar uitgevoerd.
- In Europa wordt alleen in Wit-Rusland de doodstraf nog opgelegd en uitgevoerd.
Zes argumenten waarom Amnesty tegen de doodstraf is
De doodstraf is een wrede, onmenselijke en vernederende straf. Amnesty is altijd tegen de doodstraf. Daar hebben we verschillende redenen voor.1. De doodstraf betekent een schending van het recht op leven. Het recht op leven is vastgelegd in de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens. Bovendien is het een vorm van marteling. Het recht op een leven vrij van marteling is eveneens een mensenrecht.
Diverse executiemethoden zijn een schending van het Verdrag tegen Foltering en andere Wrede, Onmenselijke en Onterende Behandeling of Bestraffing. Dit geldt bijvoorbeeld voor steniging en het gebruik van gas om iemand leven te beëindigen. Waarschijnlijk geldt het ook voor ophanging. En in Amerika groeit de twijfel over de dodelijke injectie. Het wachten op de voltrekking van het doodvonnis is ook een vorm van wrede en onmenselijke behandeling. Veel gevangenen in de dodencel ervaren grote angst over hun naderende dood.
2. De doodstraf is niet terug te draaien, terwijl er fouten kunnen worden gemaakt. Er is altijd het risico dat een onschuldige wordt geëxecuteerd. Zo zijn in de Verenigde Staten sinds 1973 159 mensen ter dood veroordeeld die later werden vrijgesproken. Anderen zijn geëxecuteerd terwijl ernstig wordt betwijfeld of zij wel schuldig waren.
3. De doodstraf heeft geen afschrikkend effect. Landen die de doodstraf toepassen beweren vaak dat die straf mensen ervan weerhoudt ernstige misdrijven te plegen. Onderzoeken spreken dit echter tegen. Er is geen verband tussen de doodstraf en het aantal misdrijven in een land of deelstaat. Sommigen zeggen dat de doodstraf de enige manier is om moordenaars en verkrachters definitief onschadelijk te maken. Maar dat is in strijd met het beginsel dat straffen alleen betrekking mogen hebben op misdrijven die zijn gepleegd, niet op misdrijven die nog gepleegd zouden kunnen worden.Toen ik hoorde wat er allemaal voor me is gedaan door Amnesty International, was ik de gelukkigste man op aarde.
4. Door discriminatie in de rechtspraak heb je een grotere kans ter dood te worden veroordeeld als je arm bent of tot een etnische of religieuze minderheid behoort. Voor arme en gemarginaliseerde groepen is het ook moeilijker een goede advocaat in te huren die een doodvonnis kan voorkomen.
Een paar voorbeelden: juryleden in de Amerikaanse staat Washington leggen drie keer zo vaak de doodstraf op aan een zwarte verdachte dan aan een blanke in een vergelijkbare zaak. Als je in de staat Louisiana een misdrijf begaat tegenover een blanke, dan is de kans dat de verdachte de doodstraf krijgt 97 procent groter dan wanneer het slachtoffer een zwarte is.
5. Sommige landen die veel executies uitvoeren hebben geen eerlijk rechtssysteem. In landen als China, Saudi-Arabië, Iran en Irak, waar de meeste executies plaatsvinden, krijgen mensen vaak een oneerlijk proces. Er zijn daar veel doodstraffen opgelegd, terwijl er geen ander ‘bewijs’ was dan een met marteling afgedwongen bekentenis.
6. De doodstraf wordt gebruikt als politiek middel. In sommige landen zetten de autoriteiten de doodstraf in om politieke tegenstanders uit te schakelen.
De doodstraf in acht vragen
Als je iemand vermoordt, dan verdien je het toch om ook gedood te worden?
Nee. Iemand executeren omdat hij of
zij iemands leven heeft genomen is wraak, geen gerechtigheid. Een
samenleving waarin mensen worden geëxecuteerd, doet hetzelfde als wat
zij wil bestrijden: iemand vermoorden. In artikel 3 van de Universele
Verklaring van de Rechten van de Mens staat dat iedereen recht op leven,
op vrijheid en op veiligheid heeft. De mensenrechten gelden voor de
besten en de slechtsten onder ons. De doodstraf is de ergste schending
van het recht op leven en mag dus nooit worden opgelegd, ook niet als
iemand iets vreselijks heeft gedaan.
2. Helpt de doodstraf misdrijven te voorkomen?
Nee, uit onderzoek blijkt dat er geen
bewijs is dat de doodstraf beter helpt om misdrijven te voorkomen dan
gevangenisstraf. In landen waar de doodstraf werd afgeschaft, nam het
aantal misdrijven niet toe. En in sommige landen daalde het aantal
misdrijven. Uit onderzoek in Canada blijkt bijvoorbeeld dat het aantal
moorden in 2008 lager was dan in 1976, toen de doodstraf werd
afgeschaft.
3. Is de doodstraf een middel om terrorisme tegen te gaan?
Na een terroristische aanslag
overwegen sommige regeringen de doodstraf weer in te voeren. Daarmee
willen ze laten zien dat ze er alles aan doen om de nationale veiligheid
te beschermen. Mensen die bereid zijn te sterven voor hun idealen,
zoals zelfmoordterroristen, zullen zich niet door de dreiging van de
doodstraf laten weerhouden om terreurdaden te plegen.
4. Is levenslange gevangenisstraf niet net zo wreed als de doodstraf?
In de Verenigde Staten is door
activisten tegen de doodstraf vaak voorgesteld die straf om te zetten in
levenslange opsluiting in een cel ‘waarvan de sleutel wordt
weggegooid’. Levenslange opsluiting kan gerechtvaardigd zijn als er een
kans is dat de veroordeelde nogmaals een zwaar misdrijf zal begaan. In
gevallen waar de publieke verontwaardiging heel groot is (zoals bij
kindermoordenaars en massamoordenaars) kan het voor de veroordeelde
levensgevaarlijk zijn om vrijgelaten te worden. Levenslange
gevangenisstraf zonder kans op eerdere vrijlating wordt tegenwoordig
echter steeds meer gezien als een wrede straf. Het Europese Hof voor de
Mensenrechten vindt dat bij levenslange gevangenisstraf de kans op
eerdere vrijlating altijd reëel moet blijven.
5. Als de meerderheid van de bevolking van een land voor de doodstraf is, dan kan deze straf worden ingevoerd. Dat is toch democratisch?
Grote steun van de bevolking voor de
doodstraf gaat vaak samen met een gebrek aan informatie over de gevolgen
ervan. Het grootste misverstand is dat de doodstraf helpt om het aantal
misdrijven terug te dringen. Daarvoor is geen bewijs. Vaak realiseren
mensen zich niet dat het risico bestaat dat een onschuldige wordt
geëxecuteerd en dat doodvonnissen geregeld worden opgelegd na een
oneerlijk proces. Door discriminatie in de rechtspraak hebben arme
mensen of leden van een etnische of religieuze minderheid een grotere
kans om ter dood te worden veroordeeld.
Alleen met goede kennis over de doodstraf kan een zinvol debat over de doodstraf worden gevoerd. En uiteindelijk is het de regering die een besluit neemt over het toepassen van de doodstraf, niet de publieke opinie.
Alleen met goede kennis over de doodstraf kan een zinvol debat over de doodstraf worden gevoerd. En uiteindelijk is het de regering die een besluit neemt over het toepassen van de doodstraf, niet de publieke opinie.
6. Is er een menselijke en pijnloze manier om iemand te executeren?
Elke vorm van executie is onmenselijk.
Een dodelijk injectie wordt vaak als iets humaner gezien, omdat het
lijkt alsof iemand rustig inslaapt. In werkelijkheid is zo’n injectie
even barbaars als bijvoorbeeld onthoofding, elektrocutie, vergassing of
ophanging. Het zoeken naar een ‘menselijke’ manier om iemand te doden is
vooral bedoeld om deze vorm van straf aangenamer te laten lijken. In de
blog ‘De dood in een flesje’ kun je hier meer over lezen.
7. Wat zegt het internationaal recht over de doodstraf?
Enkele internationale verdragen kennen
‘facultatieve protocollen’ (aanvullende verdragen) waarin wordt
opgeroepen tot afschaffing van de doodstraf: het Tweede Protocol bij het
VN-verdrag voor Burgerrechten en Politieke Rechten (BuPo), het Zesde en
Dertiende Protocol bij het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens
en het Protocol bij het Amerikaanse Verdrag voor Mensenrechten. Deze
protocollen schrijven afschaffing van de doodstraf voor in vredestijd,
het Europese Verdrag ook in oorlogstijd. Volgens het BuPo-verdrag en het
VN-Verdrag voor de Rechten van het Kind is het verboden de doodstraf op
te leggen voor misdrijven die zijn begaan door mensen onder de 18 jaar,
volgens het Amerikaanse verdrag ook aan mensen ouder dan 70 jaar. Ook
is vastgelegd dat zwangere vrouwen niet terechtgesteld mogen worden.
Hoewel internationaal recht bepaalt dat de doodstraf toegepast kan
worden bij de meest erge misdrijven zoals moord, is Amnesty van mening
dat de doodstraf nooit gerechtvaardigd is.
8. Waarom is Amnesty eigenlijk tegen de doodstraf?
Landen mogen toch zelf bepalen hoe ze
misdadigers bestraffen?”]Amnesty International streeft naar naleving
van alle mensenrechten zoals die in de Universele Verklaring van de
Rechten van de Mens staan vermeld. De mensenrechten gelden voor de
besten en de slechtsten onder ons. De doodstraf is de ergste schending
van het recht op leven en mag dus nooit worden opgelegd, ook niet als
iemand iets vreselijks heeft gedaan. Ook is het een vorm van marteling,
wat volgens de Universele Verklaring verboden is. Bijna alle landen ter
wereld hebben beloofd de mensenrechten te zullen respecteren. Daar
houden we de regeringen aan.
Wat doet Amnesty?
- Amnesty International zet zich sinds 1977 in voor de onvoorwaardelijke afschaffing van de doodstraf. Voor ons is het doorslaggevende argument tegen de doodstraf dat het een wrede en onmenselijke straf is.
- De doodstraf is een vorm van marteling. Alle landen die het Folterverdrag hebben ondertekend, zijn verplicht zich daaraan te houden. Dat betekent dat zij de doodstraf niet mogen uitvoeren. Daarnaast wordt in verschillende facultatieve protocollen (aanvullende verdragen) bij internationale verdragen de doodstraf verboden. Amnesty zet zich in voor de naleving van het Folterverdrag en de protocollen.
- Amnesty zet spoedacties op touw om te bereiken dat dreigende terechtstellingen worden opgeschort en omgezet in andere straffen.
- Amnesty constateert een tendens tot afschaffing van de doodstraf en moedigt de landen waar deze straf nog bestaat aan om deze ook uit te bannen of ten minste een moratorium erop af te kondigen. Bij een moratorium op de doodstraf is deze niet afgeschaft maar worden geen doodvonnissen meer voltrokken.
- Steun is enorm belangrijk voor gevangenen. Te weten dat ze niet vergeten zijn, geeft hen de kracht om vol te houden. Met groetenkaarten laten we terdoodveroordeelden weten dat we ze steunen.
Ontwikkelingen
Amnesty constateerde in 2015 een dramatische stijging van het aantal executies wereldwijd. In de afgelopen 25 jaar registreerde Amnesty International niet zo’n hoog aantal voltrokken executies. In 2016 daalde het aantal voltrokken doodvonnissen echter weer flink met 37 procent ten opzichte van 2015. Wel werden er in 2016 met een groei van 56 procent aanmerkelijk meer doodvonnissen opgelegd.Vier landen – Iran, Saudi-Arabië, Irak en Pakistan – zijn verantwoordelijk voor 87 procent van alle geregistreerde executies. In dit totaal is China niet meegerekend. Waarschijnlijk werden daar nog eens duizenden mensen geëxecuteerd. Omdat doodstrafcijfers in China staatsgeheim zijn, kan niet worden vastgesteld om hoeveel executies het gaat.
Eind 2016 wachtten wereldwijd nog 18.848 mensen in de dodencel op de voltrekking van hun vonnis ten opzichte van 20.292 mensen in 2016. Een daling van iets meer dan 7 procent. Het aantal landen waar doodvonnissen werd voltrokken daalde licht, van 25 naar 23.
Positief is dat de meerderheid van alle landen in de wereld de doodstraf voor alle misdrijven heeft afgeschaft.
Amnesty’s oproep
- Landen die de doodstraf nog toepassen moeten onmiddellijk stoppen met het executeren van mensen.
- Landen die geen mensen meer executeren moeten de doodstraf voor altijd uit hun wetboeken schrappen.
- Alle doodvonnissen moeten worden omgezet in gevangenisstraffen.
Walvissen,
schildpadden, vogels en andere zeedieren worden bedreigd door miljarden
plastic flessen en doppen, zoals die van Coca-Cola. Heb je ook schoon
genoeg van de plastic soep? Eis dan nu dat deze frisdrankgigant zijn
plastic voetafdruk drastisch vermindert.
