Nobelprijs voor 'ontzettend minutieuze ambachtsman' Dylan

Door: Joris Belgers − 13/10/16, 13:16

© reuters.

De Amerikaanse zanger, tekstschrijver en componist Bob Dylan heeft de Nobelprijs voor de Literatuur gekregen. Dat heeft het Nobelcomité vanmiddag in Stockholm bekendgemaakt.

Dylan werd 75 jaar geleden geboren als Robert Zimmermann in Duluth, in de Amerikaanse staat Minnesota. Hij heeft een ongelooflijk omvangrijk oeuvre opgebouwd, waarmee hij al op de middelbare school begon. Hij schreef ook voor veel andere artiesten en zijn nummers zijn door velen vertolkt.

Uit nummers van Dylan als Blowin' in the wind, Masters of war, A hard rain's a-gonna fall, The times they are a-changin, Subterranean homesick Blues en Like a rolling stone, spreekt een sfeer van rebellie en onafhankelijkheid, en het streven naar een betere wereld. Zijn poëtische songteksten en de universele zeggingskracht ervan worden door velen geroemd.

Invloed diepgaand
"Dylan heeft de status van een icoon. Zijn invloed op de hedendaagse muziek is diepgaand", aldus de Zweedse academie van wetenschappen die de Nobelprijs toekent. "Binnen de grote traditie van de Amerikaanse muziek heeft hij nieuwe manieren gevonden om zich uit te drukken met poëzie", aldus de secretaris van de academie Sara Danius. "Hij is waarschijnlijk de belangrijkste levende dichter", zei academielid Per Wastberg.

Vanaf 1961 kreeg Dylan bekendheid en succes toen hij zich vestigde in het bij de creatieve wereld zeer populaire Greenwich Village, waar hij zich manifesteerde als folksinger. Zijn carrière loopt tot de dag van vandaag door, en hij treedt nog regelmatig op.

•  Het zijn niet zo maar liedjes die Dylan maakt, er zit altijd een bedoeling achter. Altijd heeft Dylan een mooie maatschappelijke gedachte, dat engagement proef je uit zijn houding.

  Vertaler Robbert-Jan Henkes

In Nederland worden Dylans teksten vertaald door Robbert-Jan Henkes en Erik Bindervoet. "Tenminste, tot 'Modern Times', want Dylan weet van geen ophouden", zegt Henkes, die toch nog verrast is door de toekenning.

"Het wordt al jaren geroepen, en al jaren wordt ook weer geroepen dat hij hem niet zou moeten krijgen. Ik vind het prachtig, maar ik had het eigenlijk niet verwacht."  

Poëtische expressie
Het juryrapport van de Zweedse academie gaat over de bijzondere poëtische expressie die Dylan heeft toegevoegd aan de Amerikaanse liedtraditie, maar volgens Henkes gaat het om veel meer. "Het gaat bij zo'n Nobelprijs ook om de dingen die er toe doen. Het zijn niet zo maar liedjes die Dylan maakt, er zit altijd een bedoeling achter. Altijd heeft Dylan een mooie maatschappelijke gedachte, dat engagement proef je uit zijn houding."  

Bob Dylan kiest zijn woorden zorgvuldig, zegt de vertaler. "Neem 'I Want You', uit 1966, van 'Blonde on Blonde'. Dat is zo'n simpele tekst waar zó veel in zit. Dylan is één van de weinigen die met zulke simpele middelen zo'n mooie tekst kan maken. Bij andere zou dat snel klef, saai en sentimenteel worden, maar dat is bij hem nooit het geval."  

Als ander voorbeeld noemt Henkes 'Highlands', van 'Time Out Of Mind' uit 1997. Dat is een heel verhaal en gáát maar door. Op een gegeven schetst hij scenes waarin hij vertelt hoe hij naar een café in Boston gaat en hij de serveerster vertelt dat hij kunstenaar is, maar geen potlood heeft en haar daar om vraagt en dat gáát maar door. Het is uit het leven gegrepen, het is een nietszeggend verhaal, met een diepe laag. En dat in een liedje. Onvoorstelbaar."  

Eeuwigheidswaarde
Blowing in the Wind, het strijdlied. Henkes vindt dat het ontzettend goed in elkaar zit, een nummer met eeuwigheidswaarde, een klassieker. "Maar het is niet alleen een tijdsbeeld, want het is vijftig jaar later nog steeds een steengoed nummer", meent Henkes. "Hij heeft dat nummer ook nooit afgevallen, zoals andere muzikanten wel eens doen met hun vroege hits. Dat zegt ook wel wat over hem."

•  Er zijn alleen al in Nederland ik weet niet hoeveel exegeten bezig met het ontcijferen van de betekenis van zijn werk.

  Vertaler Robbert-Jan Henkes

Wat Henkes ook knap van Dylan vindt is dat hij nooit te beroerd was om zijn eigen glazen in te gooien. Hij heeft nooit moeite gehad met zichzelf compleet opnieuw uit te vinden. "De laatste tijd is hij ook vrij openhartig over hoe hij zijn liedjes schrijft. Tegen een interviewer heeft hij wel eens gezegd: 'jij denkt wel dat ik nu met je in gesprek ben, maar eigenlijk zit ik met een tekst in mijn hoofd en ben ik continu aan het boetseren hoe ik dat op zou schrijven'.  

Liedtekst is literair
Henkes vindt het vooral mooi dat de Nobelprijs aantoont hoe serieus het genre liedtekst genomen moet worden. "Kijk, Erik en ik zeggen ook graag 'dat het maar een liedje' is, maar het kan zo veel meer zijn. Wanneer een liedtekst literair is? Geen idee. Eerlijk: bij een goed liedje doet de muziek het voor 70, 80 procent. Zelfs een tekst als 'You Sexy Thing' of 'Yes Sir We Can Boogie' kan heel krachtig zijn."  

"Maar Dylan heeft het oeuvre. Hij is altijd door blijven gaan. Misschien is het zo dat liedteksten altijd iets ongrijpbaars moeten houden, dan is het literatuur, en dat heeft Dylan. Hij laat altijd iets te raden over. Er zijn alleen al in Nederland ik weet niet hoeveel exegeten bezig met het ontcijferen van de betekenis van zijn werk."