In The House That Jack Built kijkt een seriemoordenaar terug op zijn moorddadige leven. Lars von Trier maakt met deze film de balans op van zijn carrière vol provocaties.
"Ik heb niets te zeggen; vreet me maar
gewoon op, dat zal minder pijnlijk zijn." Lars von Trier lijkt het te
menen, aan de zonnige tuintafel in Cannes
waar ik afgelopen mei met enkele collega's bij hem aanschoof voor een
kort groepsgesprek over zijn nieuwe film The House That Jack Built.
De film is daags eerder op het filmfestival in het Zuid-Franse kuststadje nogal rumoerig in première gegaan. Tientallen bezoekers liepen de zaal uit vanwege het expliciet in beeld gebrachte geweld in de film, die draait om seriemoordenaar Jack die in het Amerika van de jaren zeventig tientallen slachtoffers maakt.
Koren op de molen van de als provocateur bekendstaande Von Trier, zou je denken. Maar deze ochtend is hij duidelijk niet op zijn gemak, en ook fysiek oogt hij niet gezond.
In eerdere interviews vertelde hij openlijk over zijn terugval in alcoholisme tijdens het maken van de film, en het is hem aan te zien. Maar zijn pretoogjes als hij weer iets plagerig opruiends zegt, zijn gebleven.
Hofnar
Want Von Trier mag dan niets te zeggen hebben, om een provocerende kwinkslag zit hij nog altijd niet verlegen. Soms is het zelfspot, soms moet de rest van de wereld het ontgelden, meestal ligt de ironie er zo dik bovenop dat in feite niets meer serieus wordt genomen. De filmmaker als hofnar.
De film is daags eerder op het filmfestival in het Zuid-Franse kuststadje nogal rumoerig in première gegaan. Tientallen bezoekers liepen de zaal uit vanwege het expliciet in beeld gebrachte geweld in de film, die draait om seriemoordenaar Jack die in het Amerika van de jaren zeventig tientallen slachtoffers maakt.
Koren op de molen van de als provocateur bekendstaande Von Trier, zou je denken. Maar deze ochtend is hij duidelijk niet op zijn gemak, en ook fysiek oogt hij niet gezond.
In eerdere interviews vertelde hij openlijk over zijn terugval in alcoholisme tijdens het maken van de film, en het is hem aan te zien. Maar zijn pretoogjes als hij weer iets plagerig opruiends zegt, zijn gebleven.
Hofnar
Want Von Trier mag dan niets te zeggen hebben, om een provocerende kwinkslag zit hij nog altijd niet verlegen. Soms is het zelfspot, soms moet de rest van de wereld het ontgelden, meestal ligt de ironie er zo dik bovenop dat in feite niets meer serieus wordt genomen. De filmmaker als hofnar.
Lars von Trier werd in 1956 in
Denemarken geboren als Lars Trier – het tussenvoegsel ‘von’ voegde hij
pas op 25-jarige leeftijd toe, waarschijnlijk als knipoog naar de
klassieke regisseurs Erich von Stroheim en Josef von Sternberg, die
eveneens hun ‘von’ verzonnen.
Met zijn derde speelfilm, The Element of Crime in 1984, brak hij internationaal door. Hij won tientallen prijzen, waaronder de Gouden Palm in Cannes voor Dancer in the Dark (2000).
Met zijn derde speelfilm, The Element of Crime in 1984, brak hij internationaal door. Hij won tientallen prijzen, waaronder de Gouden Palm in Cannes voor Dancer in the Dark (2000).
Waarom hij voor het eerst in jaren weer
een mannelijke hoofdpersoon koos? "Ik had het gevoel dat ik mijn plicht
voor de vrouwenzaak wel weer even gedaan had."
Waarom hij een film over een psychopaat wilde maken? "Het is heerlijk om over een psychopaat te schrijven, want ze kunnen werkelijk alles zeggen en het nog menen ook."
Waarom hij Jack zich uitgebreid laat beklagen over het feit dat mannen altijd het slachtoffer zijn? "Mijn moeder was zeer feministisch, misschien dat daar het zaadje voor die tekst werd geplant."
Soms is het onderwerp met de grap direct gesloten, maar in het laatste geval gaat Von Trier er iets langer op door. "Op de een of andere manier voel ik me altijd schuldig, ook al ben ik me niet bewust van mijn misdaad. Maar die dialoog is een grap, natuurlijk - het hele scenario is op papier heel grappig, vind ik."
"Zoals eigenlijk al mijn scenario's gebaseerd zijn op humor, al worden ze in de uitvoering misschien geen komedies. De grap is hier dat hij dit zegt als hij met een mes klaarzit om een volgend slachtoffer te grazen te nemen. Nadat hij het zegt, is er een korte pauze - er moet altijd een pauze zijn waarin je als kijker denkt: dóe het nou."
Kuisheidsregels
Von Trier staat bekend als een kunstenaar die regels voor zichzelf bedenkt, die zich beperkingen oplegt om zijn creativiteit op gang te krijgen. In 1995 schreef hij samen met collega Thomas Vinterberg het manifest Dogma 95, met tien 'kuisheidsregels' waaraan filmmakers zich moesten houden - geen rekwisieten, geen melodramatische plotwendingen, geen kunstmatige belichting, eigenlijk helemaal niets kunstmatigs.
Waarom hij een film over een psychopaat wilde maken? "Het is heerlijk om over een psychopaat te schrijven, want ze kunnen werkelijk alles zeggen en het nog menen ook."
Waarom hij Jack zich uitgebreid laat beklagen over het feit dat mannen altijd het slachtoffer zijn? "Mijn moeder was zeer feministisch, misschien dat daar het zaadje voor die tekst werd geplant."
Soms is het onderwerp met de grap direct gesloten, maar in het laatste geval gaat Von Trier er iets langer op door. "Op de een of andere manier voel ik me altijd schuldig, ook al ben ik me niet bewust van mijn misdaad. Maar die dialoog is een grap, natuurlijk - het hele scenario is op papier heel grappig, vind ik."
"Zoals eigenlijk al mijn scenario's gebaseerd zijn op humor, al worden ze in de uitvoering misschien geen komedies. De grap is hier dat hij dit zegt als hij met een mes klaarzit om een volgend slachtoffer te grazen te nemen. Nadat hij het zegt, is er een korte pauze - er moet altijd een pauze zijn waarin je als kijker denkt: dóe het nou."
Kuisheidsregels
Von Trier staat bekend als een kunstenaar die regels voor zichzelf bedenkt, die zich beperkingen oplegt om zijn creativiteit op gang te krijgen. In 1995 schreef hij samen met collega Thomas Vinterberg het manifest Dogma 95, met tien 'kuisheidsregels' waaraan filmmakers zich moesten houden - geen rekwisieten, geen melodramatische plotwendingen, geen kunstmatige belichting, eigenlijk helemaal niets kunstmatigs.
We probeerden deze film een beetje rommelig te maken, wat nog knap lastig is
Bij The House That Jack Built waren de
regels een stuk simpeler, stelt Von Trier. "Er hing een briefje op alle
monitors met de zin: 'Vergeet niet slordig te zijn'. Het is zo'n simpel
verhaal dat er ergens zand in de machine moest komen om het interessant
te houden. Dus we probeerden het rommelig te maken, wat nog knap lastig
is als je iets aan het doen bent wat je al je hele leven dagelijks
doet."
In zijn visuele strategieën doet The House That Jack Built vooral denken aan Von Triers voorgaande film, het tweeluik Nymphomaniac. Ook hierin biecht de hoofdpersoon zijn daden op in gesprek met een buitenstaander, en ook hierin doorbreekt Von Trier dat simpele basisverhaal met allerlei abrupte terzijdes, uitweidingen en doodlopende eindjes.
"Ik heb nu eenmaal mijn techniek," zegt de regisseur bijna verontschuldigend. "Dat probeer ik wel te verbergen of te veranderen, maar dat is niet makkelijk. Iets rommeligs maken is verrotte moeilijk; het is veel makkelijker om dingen in een of ander patroon te gieten. Er zit één schnitt in die ik expres toevoegde om het slordiger te maken, maar ik weet nog steeds niet of dat werkt."
Dronken
Dat Jack zijn moorden in de film consequent 'kunstwerken' noemt, maakt het verleidelijk om The House That Jack Built te zien als Von Triers afrekening met zijn eigen status als kunstenaar. Waar was al dat provoceren nu eigenlijk goed voor, lijkt de film te vragen.
In zijn visuele strategieën doet The House That Jack Built vooral denken aan Von Triers voorgaande film, het tweeluik Nymphomaniac. Ook hierin biecht de hoofdpersoon zijn daden op in gesprek met een buitenstaander, en ook hierin doorbreekt Von Trier dat simpele basisverhaal met allerlei abrupte terzijdes, uitweidingen en doodlopende eindjes.
"Ik heb nu eenmaal mijn techniek," zegt de regisseur bijna verontschuldigend. "Dat probeer ik wel te verbergen of te veranderen, maar dat is niet makkelijk. Iets rommeligs maken is verrotte moeilijk; het is veel makkelijker om dingen in een of ander patroon te gieten. Er zit één schnitt in die ik expres toevoegde om het slordiger te maken, maar ik weet nog steeds niet of dat werkt."
Dronken
Dat Jack zijn moorden in de film consequent 'kunstwerken' noemt, maakt het verleidelijk om The House That Jack Built te zien als Von Triers afrekening met zijn eigen status als kunstenaar. Waar was al dat provoceren nu eigenlijk goed voor, lijkt de film te vragen.
Mensen willen meeleven met de hoofdpersoon, maar dat lukt hier niet, want hij schiet kinderen neer
In zijn eerdere werk is Von Trier
inderdaad nog vele malen grover, bloederiger en zwartgalliger geweest
dan in deze nieuwste. De regisseur heeft wel een theorie over waarom
mensen juist nu zo heftig reageren.
"Ik denk dat het komt omdat niet helemaal duidelijk is waar je staat. Die eerdere films gingen meestal om het slachtoffer. Als je de slechterik tot je hoofdpersoon maakt, wordt het ingewikkeld. Mensen willen meeleven met de hoofdpersoon, maar dat lukt hier niet, want hij schiet kinderen neer. Het is de bedoeling dat het je iets doet."
Von Trier wijst de vergelijking tussen Jack en hemzelf in ieder geval niet af. "Ik zou absoluut zeggen dat het een autobiografisch element heeft. Ik word onderdeel van alle personages die ik creëer, en zeker bij Jack is dat niet moeilijk te zien - al hoop ik dat ik een betere kunstenaar ben!"
En was de regisseur nu echt de hele tijd dronken op de set, wil een collega-journalist weten. Precies op dat moment komt de persmedewerker de ruimte weer binnen - onze twintig minuten zijn om. Von Trier: "Dat lijkt me een uitstekende vraag om niet te beantwoorden."
"Ik denk dat het komt omdat niet helemaal duidelijk is waar je staat. Die eerdere films gingen meestal om het slachtoffer. Als je de slechterik tot je hoofdpersoon maakt, wordt het ingewikkeld. Mensen willen meeleven met de hoofdpersoon, maar dat lukt hier niet, want hij schiet kinderen neer. Het is de bedoeling dat het je iets doet."
Von Trier wijst de vergelijking tussen Jack en hemzelf in ieder geval niet af. "Ik zou absoluut zeggen dat het een autobiografisch element heeft. Ik word onderdeel van alle personages die ik creëer, en zeker bij Jack is dat niet moeilijk te zien - al hoop ik dat ik een betere kunstenaar ben!"
En was de regisseur nu echt de hele tijd dronken op de set, wil een collega-journalist weten. Precies op dat moment komt de persmedewerker de ruimte weer binnen - onze twintig minuten zijn om. Von Trier: "Dat lijkt me een uitstekende vraag om niet te beantwoorden."
Geen opmerkingen:
Een reactie posten