hoe groen is de vegaburger? / Trouw

Het is de Week Zonder Vlees en dus gaan we massaal aan de vleesvervanger. Maar hoe gezond zijn die burgers, balletjes en stuckjes eigenlijk? En wat is de klimaatimpact van je vega-gedrag?

Robin Goudsmit13 maart 2020, 9:47

Stel: je wilt graag vegetariër worden. De vleesindustrie draagt immers voor een groot deel bij aan de klimaatcrisis. Of misschien heb je een akelig filmpje over slachthuizen gezien. Daar sta je niet meer achter. Vanaf nu komen de sukadelappen en gehaktballen er niet meer in.

Er is alleen één probleem: je bent geen keukenprins(es). Je hebt geen idee wat je met gedroogde kidneybonen moet doen en de met za’atar en granaatappelpitten gelardeerde recepten van hippe chefs als Yotam Ottolenghi zijn je al helemaal te ingewikkeld.

Gelukkig zijn er vleesvervangers. Ze hebben stoere namen als ‘gehackt’, zijn ‘ambachtelijk gerookt’ of bevatten ludieke woordgrapjes zoals ‘vegeterriers’, maar in principe kun je ermee doen wat je met een onsje half-om-half ook zou doen. Even aanbakken, uitje, knoflookteentje erbij en je vegetarische pasta bolognese staat zo op tafel. Wil je het jezelf helemaal gemakkelijk maken, dan kun je een vegaburger bakken.

Supermarkten lijken de vleesvervangers niet aan te kunnen slepen. Zo verdrievoudigde supermarktketen Lidl vorige week in één klap het assortiment vleesvervangers. Geen wonder dus dat de omzet van vleesvervangerproducenten in de lift zit. ABN Amro voorspelt dat de Nederlandse markt voor vleesvervangers in een jaar met tien procent zal groeien.

Behoorlijk eisenpakket

Maar hoe gezond zijn vleesvervangers eigenlijk? Het Voedingscentrum stelde een behoorlijk eisenpakket samen waaraan dat groentegehakt of die lekkere nepkipstukjes moeten voldoen voordat ze binnen een gezond voedingspatroon passen. Zo mogen ze niet te zout zijn en niet te vet. Bovendien moeten ze voldoende vitamine B12 en eiwitten bevatten.

Wie een steekproef doet in de supermarkt, komt er echter al snel achter dat veruit het grootste gedeelte van de vleesvervangers die lakmoesproef niet doorstaat. Van de bijna honderd etiketten die Trouw bekeek – van verschillende merken en in alle prijsklassen – voldeed slechts zo’n tien procent aan de eisen.

Het grootste euvel lijkt zout. Volgens het Voedingscentrum mag een vleesvervanger niet meer dan 1,1 gram zout per honderd gram bevatten. Een gezonde hoeveelheid zout om in totaal binnen te krijgen, is ongeveer zes gram per dag. Als je bedenkt dat de meeste groenteburgers ongeveer honderd gram wegen, zou je dus met een als gezond gekwalificeerde vleesvervanger op een zesde van de ­dagelijkse hoeveelheid zout zitten.

Beeld Jörgen Caris

Sommige uitschieters zijn met recht bremzout te noemen. De ‘speckjes’ van de Vegetarische Slager bijvoorbeeld. Die bevatten 4,1 gram zout per honderd gram. Ter vergelijking: gewone spekjes van varkensvlees bevatten drie gram. En dan heb je de stamppot andijvie nog niet eens op smaak gebracht.

Maar het merendeel van de vleesvervangers die door het Voedingscentrum worden afgeschreven, zijn maar een klein beetje te zout. De norm wordt bijvoorbeeld overschreden met een schamele 0,01 gram. Zijn die vleesvervangers dan nog steeds ongezond?

Het Voedingscentrum blijft streng. Te zout is te zout, zegt een woordvoerder. Nederlanders eten al veel te veel zout, oftewel natrium, zegt ze. Gemiddeld maar liefst negen gram per dag, drie meer dus dan wat als gezond wordt gezien. En wie te zout eet, krijgt een hoge bloeddruk, wat weer kan leiden tot hart- en vaatziektes.

Het probleem, zegt het Voedingscentrum, is dat je die net te zoute vleesvervanger niet kan ‘compenseren’ met zoutloze spruiten. Natrium komt van nature óók in die spruitjes voor. En vegetariërs eten vaak veel zuivelproducten, die ook rijk zijn aan natrium. Al laat je het zoutvaatje staan, dan nog krijg je (te) veel zout binnen.

Gezond op de vegatour

Eisen aan een gezonde vlees­vervanger, volgens het Voedingscentrum:

• Niet te veel verzadigd vet:
≤ 2,5 g/100 g
• Niet te veel zout: ≤ 1,1 g/100 g
• Geen toegevoegd suiker
• IJzer: ≥ 0,8 mg/100 g
• Voldoende vit. B12: ≥ 0,24 mcg/100 g en/of
• Voldoende vit. B1: ≥ 0,06 mg/100 g (in vleesvervangers op basis van soja zit voldoende B1)
• Eiwit: 20% of meer van de energiewaarde

Een ander probleem met vleesvervangers is vet. Vooral de vegetarische burgers komen op dat gebied slecht uit de bus. De meeste rondo’s en carré’s bevatten veel meer verzadigde vetten dan gezond is. Raadt het Voedingscentrum dan aan om geen vleesvervangers te eten? Niet per se, al moet je wel goed op de etiketten blijven kijken, zegt de woordvoerder. “Er komen steeds meer nieuwe producten bij, dus je kan het blijven proberen.”

Gelukkig is er ook goed nieuws over de gezondheidseffecten van vleesvervangers. Die worden vaak van peulvruchten gemaakt, ­waardoor het met het gehalte vitamine B12 wel snor zit. Het idee dat je als vegetariër met vi­taminepillen aan de slag moet, kan in veel gevallen van tafel. Soms wordt er ook B12 aan vleesvervangers toegevoegd.

Sojabonen groeien over het algemeen niet naast de deur

Maar, denkt de bezorgde vegetariër meteen, die sojabonen groeien over het algemeen niet naast de deur. Hoe zit het dan met de klimaatimpact van de vleesvervangers?

Vrijwel alle vleesvervangerproducenten zeggen in ieder geval goed nieuws te hebben over de klimaatimpact van hun producten. Beyond Meat zegt bijvoorbeeld dat bij de productie van hun burger 90 procent minder broeikasgassen worden uitgestoot dan bij een burger van rundvlees. De Vegetarische Slager berekende dat een maaltijd van frietjes en een vegetarische burger voor vier personen 5,6 kilo CO2 bespaart, wat zou neerkomen op 82 procent minder uitstoot dan wanneer je een ‘gewone’ hamburger zou gebruiken. In de Beyond Burger zit geen soja, in de burger van de Vegetarische Slager wel.

Ook voorlichtingsorganisatie Milieu Centraal liet een berekening los op de CO2-impact van vlees en vleesvervangers. ‘Losse’ peulvruchten zijn kampioen klimaatvriendelijk vleesvervangen: die stoten maar één kilo CO2 uit per kilo. Verrassende tweede is echter de vegaburger, terwijl het van sojabonen gemaakte tofu niet eens een podiumplek bemachtigt. Die bungelt op plek nummer zes, met 3,5 kilo CO2 uitstoot per kilo. De achterdocht jegens soja lijkt dus wel onderbouwd te kunnen worden, al veroorzaken die tahoeblokjes alsnog veel minder CO2-uitstoot dan het lamsboutje dat je ervoor hebt laten staan. Dat is verantwoordelijk voor 51 kilo CO2 per kilo, wat ongeveer gelijk is aan de uitstoot van een ritje met de trein van Amsterdam naar Nice en weer terug. Misschien moet je als beginnend vegetariër niet roomser dan de vegapaus willen zijn.

Lees ook: 

Het idee dat vlees lekkerder is, zit echt tussen de oren, zegt Vegetarische Slager Jaap Korteweg

Jaap Korteweg (57), man achter De Vegetarische Slager, wil de grootste slager van de wereld worden. Zijn pleidooi: hou ze thuis voor de gek door ze stiekem iets vegetarisch voor te schotelen. Op 5 maart verschijnt een boek over zijn succes.