even (3 weken) in Nieuw Zeeland / 3 weeks (only!) in New Zealand / 3 semaines seulement (hélàs!) en Nouvelle Zélande!.... en dan / nu alles en nog wat / des choses et d'autres ensuite / allerlei dann bzw. jetzt / other things which now matter (to me!)
zondag 29 maart 2020
vrijdag 27 maart 2020
Gevangenen in Iran in tijden van coronavirus / Amnesty International
|
|
|
|
|
|
|
Waarom vogels geen hoogteziekte kennen en 99 andere vogelvragen
Recensie
Waarom
breekt een ei niet onder het gewicht van een struisvogel? Hoe komen
zeevogels aan drinkwater? En: waarom heeft een vogel geen tanden? In
haar nieuwste boek geeft vogelliefhebber Monica Wesseling antwoord op
honderd vragen. Een voorproefje.
Hoe kunnen vogels hun leven lang boven zee vliegen? Worden ze niet doodmoe?
Kitesurfers
weten het maar al te goed: jezelf boven zee in de lucht houden is knap
ingewikkeld. De golven en het temperatuurverschil tussen het water en de
lucht zorgen voor vlagerige en in kracht steeds wisselende wind.
Vliegen in zulke onvoorspelbare wind kost bakken energie. Boven op het,
naar het lijkt, toch al uitputtende permanente verblijf in de lucht.
Toch zijn zeevogels niet doodmoe. Hun vleugels zijn perfect ‘op de zee’
gebouwd: ze zijn lang, smal en vooral superwendbaar. Wisselingen in
windkracht en -richting weten vogels er niet alleen mee op te vangen,
maar zelfs uit te buiten. Het vliegen kost daardoor nauwelijks energie,
veel minder dan bijvoorbeeld het snelle geflapper van de koolmees. Maar
ja, die kleine tuinbewoner komt dan ook om de haverklap aan de grond.
Waarom breekt een ei niet ‘onder’ een zware vogel (honderd kilo)?
Elke
‘kok’ is het weleens overkomen: je pakt een kippenei en oeps, een barst
of helemaal kapot. Eieren lijken superbreekbaar en -fragiel. Maar hoe
is het dan toch mogelijk dat een zwaan (twaalf kilo) en zelfs een
struisvogel (honderd kilo) eieren weet te bebroeden zonder dat ze
breken? Een kwestie van drukverdeling.
Symmetrische
eieren, en dan met name ronde, bestaan uit twee gelijke helften
waardoor de drukbelasting perfect over de twee helften wordt verdeeld.
En dat maakt krachtig. Puntige eieren zijn minder stevig. Om dat te
compenseren, is de schaal van een puntig ei dikker. Een ei kan de druk
van honderd kilo die gelijkmatig is verdeeld weerstaan, maar
puntbelasting (een duim, steentje, vogelsnavel) is al heel snel fataal.
Kan een vogel worden getroffen door de bliksem?
Keer
op keer wordt het ons ingepeperd: bliksem is dodelijk. Zorg dat je niet
het hoogste punt bent, want juist dáár slaat de bliksem in. Maar hoe
zit het dan met vogels? Zij vliegen soms boven hoogspanningsmasten,
wolkenkrabbers en torens. Vallen ze met bosjes uit de hemel? Nou,
zelden. Vogels voelen perfect de veranderingen in luchtdruk aan en
kunnen daarmee onweer en depressie voelen aankomen en ontvluchten of
ontwijken dan het slechtweergebied om pas na passage van de misère terug
te keren.
Voor
nestelende vogels ligt dat anders, zeker als er al jongen zijn of de
eieren op uitkomen staan. Wegvliegen kan dan niet; het zou de dood van
ei of jong kunnen betekenen. De oudervogels blijven op het nest en gaan –
omdat onweer vaak gepaard gaat met regen – zelf met gespreide vleugels
als een paraplu boven de jongen staan.
Hoog
nestelende vogels, zoals blauwe reigers en aalscholvers, lopen het
meeste gevaar. Niet alleen vormen ze een hoog punt, ze maken via het
nest contact met de aarde. Bliksem en aarde geven stroom. Te veel
stroom!
Niet
alleen hoog nestelende vogels kunnen getroffen worden. Als een
voorjaarsstorm met bliksems een boom velt, zijn alle nesten reddeloos
verloren. De natuur is hard.
Krijgt een vogel nooit hoogteziekte?
Bergbeklimmers
weten het maar al te goed: bergen kunnen ongenaakbaar zijn. Zeker
joekels zoals die in de Himalaya. De lucht op hoogte bevat beduidend
minder zuurstof dan die beneden; sneeuwstormen, ijzige wind en
temperaturen ver beneden gezond, zijn eerder regel dan uitzondering.
Overleven op de top lukt alleen met zuurstoftanks – althans voor langer
dan héél even. Hoogteziekte ligt op de loer en vijf procent van de
klimmers laat het leven. De mens heeft hulpmiddelen nodig. Zo niet de
Indische gans! Op weg van zijn broedgebieden in Mongolië naar India of
Zuidoost-Tibet en vice versa vliegt de gans over de Himalaya, een
gebergte met toppen van ruim 8000 meter. Een uitzonderlijke prestatie
die alleen mogelijk is dankzij speciale aanpassingen. Zo is de
hemoglobine in het bloed van de gans van uitzonderlijke kwaliteit en
bindt de zuurstof beter dan gebruikelijk bij vogels.
IJle
lucht heeft minder draagkracht. Om toch hoogte te kunnen houden, zijn
de vleugels groter dan bij andere ganzen. Een flink verendek én een iets
geringere gevoeligheid voor kou maken weerbaar genoeg om ook het weer
te weerstaan. En dan is er nog een slimme truc: ze vliegen steeds zo
laag mogelijk boven de bergen en volgen strak de golvingen in het
gebergte. Vliegen in een achtbaan dus. Hoe lager, des te minder ijl is
de lucht. Laag zijn er minder vleugelslagen per minuut nodig om in de
lucht te blijven en dat scheelt bakken energie. Zo vraagt vijf procent
meer vleugelslagen bijna twintig procent meer hartslagen. Dalen en
stijgen kost minder energie dan almaar op hoogte snel blijven slaan met
de vleugels. Een achtbaanpatroon als energiebesparing!
Hoe wordt een ei een kuiken?
Het
lijkt zo vanzelfsprekend, dat uitbroeden van een eitje. Zelfs wij
kunnen het met een broedmachine. Maar wat gebeurt er eigenlijk in dat
ei: hoe worden dooier en eiwit een heus kuiken? Meteen even een
misverstand wegwerken: de dooier is niet het kuiken in wording, maar
reservevoedsel. Zodra het ei flink opgewarmd is door de blote borst van
de oudervogel (vogels hebben tijdens het broeden een kale plek op de
borst, de broedvlek) legt het embryo – dat niet in de dooier zit maar
erop – eerst een flink stelsel van bloedvaten rondom de dooier aan. Via
de bloedvaten worden de vetten, eiwitten en andere bouwstoffen uit de
dooier opgenomen.
Omdat
het vocht uit het eiwit rondom ook wordt geconsumeerd en bovendien via
de poreuze schaal verdampt, neemt de inhoud van het ei steeds verder af.
De ruimte tussen de twee vliezen wordt daardoor steeds groter en vult
zich met lucht. Zodra het kuiken volgroeid is, doorbreekt het eerst het
binnenste vlies van de luchtkamer. Het jonge dier neemt een flinke teug
lucht, opent daarmee de longen en begint dan aan het vermoeiende
openpikken van de eierschaal.
De
dooier is dan nog net niet op. Vlak voor het uitkomen trekt het kuiken
de dooierzak via de navel naar binnen en is zo voor de eerste 24 uur van
voedsel verzekerd.
Monica Wesseling, ‘Waarom heeft een vogel geen tanden?’, 157 blz., uitgeverij Luitingh-Sijthof €14,99
Cinetree: idealistische filmboetiek met 'hoopvolle' films
|
27-03-2020 |
| ||
| ||
Streamingsite Cinetree biedt tot 6 april gratis hoopvolle films aan. Dat past bij de idealistische opzet van dit ‘filmhuis voor thuis’. Oprichter Hanna Verboom: 'Als Netflix een warenhuis is, dan is Cinetree een boetiek.' | ||
|
|
|||||||
|
|||||||
|
||||||
|
||||||
|
|
||
|
|
|||||||
|
|||||||
|
|
||
|
Liesbeth List (78) overleden
Liesbeth List (78) overleden
Chansonnière en actrice Liesbeth List
is op 78-jarige leeftijd overleden. Dat bevestigt haar familie vandaag.
Afgelopen woensdag overleed ze in haar slaap in haar woonplaats Soest.
‘Iedereen die jou zag, iedereen die je lief had, vergat nooit meer jouw
naam’, schrijft de familie op de rouwkaart.
List leed aan een vorm van dementie, als
gevolg van hersenletsel uit het verleden waardoor littekenweefsel
ontstond. In 2017 beëindigde ze om die reden haar indrukwekkende
carrière. In oktober van dat jaar ging de musical Liesbeth List in première over haar leven en werk. Kort daarna volgde de biografie De dochter van de vuurtorenwachter.
Het laatste optreden van de zangeres was
eveneens drie jaar geleden, toen ze optrad op een bijeenkomst van de
CPNB. Ze zong toen Non, je ne regrette rien van Edith Piaf, het nummer waarmee ze, nadat ze de hoofdrol speelde in de musical Piaf, een doorstart in haar carrière maakte.
Prijzen
List werd op 12 december 1941 geboren als
Elly Driessen in Bandoeng, in Nederlands-Indië. Ze bracht haar eerste
jaren, ten tijde van de Tweede Wereldoorlog, door in een Japans
interneringskamp. Na de bevrijding kwam ze naar Nederland. Ze groeide op
bij pleegouders op Vlieland. Op haar 18e trok ze naar Amsterdam, waar ze Ramses Shaffy ontmoette. Hij vroeg haar voor Shaffy Chantant, een doorslaand succes. Ramses en Liesbeth zouden jarenlang muzikaal optrekken, resulterend in onder meer de grote hit Pastorale.
List trad ook op met grootheden als Rod McKuen, Charles Aznavour en Gilbert Bécaud. Met het repertoire van Jacques Brel
haalde ze een gouden plaat, die ze kreeg uit handen van de meester
zelf. List won ook onder meer Edisons (1971 en 1995) en een Gouden Harp
(1998) en de oeuvreprijs van de Gouden Eeuw Awards.
Lees hieronder verder
Cultureel erfgoed
Haar dochter Elisah Baijens beheert het
omvangrijke nalatenschap van Liesbeth List. ,,Eén ding weet ik inmiddels
zeker. Het werk van mijn moeder is cultureel erfgoed dat bewaard moet
blijven”, liet ze twee jaar geleden aan deze site weten. Ze had zich net
verdiept in de carrière van haar moeder voor een eerbetoon aan haar. ,,Ze
was mijn moeder, de zangeres stond veel verder van me af. Ik ontdekte
prachtige dingen, waarvan ik dacht: ‘Deed ze dat óók?’ Vloeiend Frans
spreken bijvoorbeeld met Theodorakis over zijn ballingschap en
interviews geven in voortreffelijk Engels.”
Vanwege de coronacrisis zal ze in kleine
kring worden gecremeerd. ,,Veel mensen kennen mijn moeder als de
enigszins mysterieuze dochter van een vuurtorenwachter op Vlieland, de
chansonnière die zong met Brel, Aznavour en Shaffy”, zegt haar dochter
Elisah tegen de NOS in reactie op het overlijden. ,,Voor
ons was ze in de eerste plaats een bijzondere en lieve moeder,
grootmoeder en schoonmoeder. We hebben mijn moeder een afscheid kunnen
geven omringd door haar dierbaren.”
In 2017 stond Liesbeth List nog één keer in de schijnwerpers:
'Het verhaal is verteld. Mij zorgen maken over de toekomst - ik heb het nooit gedaan' Liesbeth List
'Het verhaal is verteld. Mij zorgen maken over de toekomst - ik heb het nooit gedaan'
Liesbeth List, de diva tegen wil en dank, beëindigt om gezondheidsredenen haar carrière. Maar wel in stijl: met een musical en een boek.De maand van Liesbeth List. Dat zou oktober 2017 voor Liesbeth List zijn. De maand waarin ze op twee momenten groots geëerd wordt, en opnieuw in de belangstelling komt te staan, zoals vaker in haar leven. Op 2 oktober is de première van de musical Liesbeth List over haar leven en werk. Eind oktober verschijnt bovendien de biografie De dochter van de vuurtorenwachter.
De zangeres zal daar weliswaar bij aanwezig zijn, maar op afstand, in de luwte. Liesbeth List (75) heeft besloten niet meer op te treden, geen interviews meer te geven of anderszins openbare activiteiten te ondernemen. Dit in nauw overleg met haar dochter Elisah en haar arts. List lijdt aan een vorm van dementie, als gevolg van hersenletsel uit het verleden. Daardoor is littekenweefsel ontstaan, met geheugenverlies tot gevolg.List stopt. Hiermee wordt een punt gezet achter een lange carrière die in 1962 begon en tot nu duurde. Het laatste optreden van de zangeres was dit voorjaar, toen ze optrad op een bijeenkomst van de CPNB, waar de Boekenweek-auteurs van dit jaar - Connie Palmen en Herman Koch - werden geeerd. Ze zong toen Non, je ne regrette rien van Edith Piaf, het nummer waarmee ze, sinds ze de hoofdrol speelde in de musical Piaf, een doorstart in haar carrière maakte.
Dat juist nu haar terugtreden wordt bekendgemaakt, heeft te maken met de twee grote gebeurtenissen die rond List op stapel staan. Musicalproducent Hans Cornelissen (De Graaf & Cornelissen Entertainment) en uitgever Geneviève Waldmann (Luitingh-Sijthoff) worden al geruime tijd overstelpt met aanvragen voor interviews en reportages met haar. Maar dat lukt niet meer. Bovendien, zo zegt haar dochter, alles is intussen bekend en gezegd, en steeds weer worden dezelfde vragen gesteld: wat is uw lievelingsnummer, hoe was het werken met Ramses en wat weet u nog van uw jeugd in Indië?Het bezoek
Ze ontvangt het bezoek in haar appartement, negen hoog in Amsterdam, met schitterend uitzicht over het IJ. Het is er te groot aan het worden, na de dood van haar man Rob Braaksma, nu drie jaar geleden. Haar make-up is perfect, de pruik karakteristiek en ze draagt een fraai zwart-witjurkje ('geen couture hoor, maar speciaal voor deze gelegenheid door Elisah uitgezocht').
Aan de grote tafel in haar appartement zitten behalve haar dochter ook producent (tevens goede vriend) Cornelissen en uitgever Waldmann. Mensen die ze vertrouwt, die het beste met haar voor hebben. En dat beste is nu dat ze zich terugtrekt en podium en publiek laat voor wat ze zijn. Maar lastig blijft het, vindt ze, heel lastig. 'Alles is gezegd, alles is gedaan - dat is waar. Maar stel dat iemand met mij een duet zou willen zingen, dan zou dat toch geweldig zijn? Zo heb ik altijd geleefd: kijken wat er op mijn pad komt.'Maar dat gedeelte gaan we nu dus afsluiten, zegt dochter Elisah, die haar moeder liefdevol maar ook gedecideerd wil beschermen tegen te veel aandacht en gedoe. Toen ze 70 werd, was er al een grote afscheidstournee langs bijna alle Nederlandse theaters, compleet met band en een overzicht van haar rijke repertoire. Op dat moment had ze eigenlijk een punt achter haar carrière moeten zetten, maar ja, artiestenbloed kruipt waar het niet gaan kan.
Zo stond ze vorig jaar nog in de kleine theaters met de voorstelling Tandem, samen met vriendin Annemarie Oster. Dat stoppen met optreden op zich geen gek idee zou zijn, werd toen al duidelijk. List zong in dat programma een aantal nummers en dat ging prima. Maar een avond lang met allure een zaal bespelen, lukte niet meer. 'Nee, dat had ik beter niet kunnen doen. Dat de mensen er überhaupt op afkwamen is nog steeds een raadsel.'Dat is nu net de kern van het probleem. Of althans van Lists voortdurende aantrekkingskracht op het publiek. Ze is een diva, die nooit een diva heeft willen zijn (want van karakter bescheiden, en nogal onzeker over de eigen kwaliteiten) maar door klasse, uitstraling en talent behoort ze toch al meer dan vijftig jaar tot onze grote artiesten. Thuis is ze Ellie Driessen, onherkenbaar voor het publiek dat haar uit duizenden herkent vanwege het List-kapsel, de stijlvaste make-up en de couturejurkjes. Door dat uiterlijk, dat in de loop der jaren nauwelijks is veranderd, lijkt ze tijdloos, of beter gezegd: in de tijd bevroren. Lichamelijk nog best pittig, ondanks een paar auto-ongelukken ('af en toe moest ik kennelijk gestraft worden') en valpartijen. Haar dochter legt uit dat juist die ongelukken de oorzaak zijn dat haar moeder vergeetachtig wordt en af en toe in de war is.
Haar actieve loopbaan zit er nu op, ze is geen publiek bezit meer. Maar dat betekent niet dat het leven zinloos is geworden.
List: 'Totdat ik doodga, wil ik leven. Ik hoop dat dat nog lang is.'Elisah: 'Het is tijd om naar de dierentuin te gaan, met je kleinkind. Het abonnement op Artis heb ik al in huis.'
Op gepaste afstand zal ze in oktober zeker present zijn bij de première van de musical en presentatie van de biografie. 'Dat is zo bijzonder voor deze oude tante, dat die twee momenten er nog aan komen! Toen Hans twee jaar geleden belde met het plan voor een musical over mijn leven en werk, dacht ik dat hij gek geworden was en een grap maakte. Maar hij meende het en ik vind het geweldig! Het is een monument voor mij, terwijl ik er nog ben.'
Cornelissen: 'Liesbeth heeft er volop aan meegewerkt. In het script mocht alles van haar worden gebruikt, ook de shit in de perioden waarin het minder met haar ging. Ze heeft ons alle support gegeven. Ze was ook bij de audities voor de hoofdrol en toen Renée van Wegberg De verzoening zong, heb ik haar voor het eerst van haar leven zien huilen. Ze was bouche bée.'Biografie
In de biografie komen allerlei mensen over Liesbeth List aan het woord, onder wie NRC-columnist en schrijver Bas Heijne en oud-premier Wim Kok. Het voorwoord is geschreven door oud-burgemeester van Amsterdam Job Cohen. Door de inbreng van meer dan veertig geïnterviewden komen nieuwe feiten aan het licht die nog niet eerder zijn gepubliceerd.
Op de tafel staan glazen water, een schaaltje met gezouten noten en een plankje met Franse kaas. De enige die ervan eet, is List zelf. De producent en de uitgever onderstrepen tijdens het gesprek dat het toch bijzonder is dat haar carrière op deze manier wordt voortgezet, in de verbeelding van het theater en de beschouwing van de biografie. List: 'Ja, en daar ben ik jullie erg dankbaar voor.'Het gaat nog even over dat laatste publieke optreden in maart van dit jaar, voor een gezelschap van auteurs en boekliefhebbers, waar ze iedereen, en vooral de daarbij aanwezige jonge mensen, verraste met haar intense vertolking van Non, je ne regrette rien.
List: 'Ik heb daar uren in een hok zitten wachten voordat ik op mocht.'
Elisah: 'Ho, ho, het was wel in een suite in Hotel de l'Europe hè, met een schaal oesters en een fles champagne op tafel.'
List lacht en heft het chanson aan. Het klinkt doorleefd.Concrete vragen over wat dit afscheid voor haar betekent, lijkt ze behendig te omzeilen met antwoorden als: 'Ach, we zien wel', 'Ik ben zo blij dat mijn fans me nooit in de steek hebben gelaten' en 'Als de mensen me niet meer vragen: ook goed. Dan vraag ik de mensen: zullen we een weekend naar Parijs gaan?'
De ervaring van de laatste tijd leert dat ze de dingen na een kwartier soms ook weer is vergeten. Maar tijdens dit gesprek lijkt het toch tot haar door te dringen hoe die toekomst zich onomkeerbaar aandient. Het zwijgen en die zwart omrande ogen die af en toe de verte in turen, zeggen meer dan de antwoorden die soms langs kronkelige paden tot stand komen.Tot slot: 'Het verhaal is verteld. Mij zorgen maken over de toekomst - ik heb het nooit gedaan. Ik leef in het nu. Ik laat alles over me heen komen, begrijp je? En wat dat podium betreft: het is mooi geweest. Ja, inderdaad, dat is ook de titel van een van mijn nummers: Het is mooi geweest.'
Liesbeth List, Dochter van de vuurtorenwachter, door Dave Boomkens en Richard van de Crommert, Luitingh-Sijthoff, euro 24,99.
Liesbeth List de musical, première 2/10, daarna tournee.
Carrière in vogelvlucht
1941 geboren in Bandoeng, Nederlands-Indië.
1962 debuut in tv-shows van Rob de Nijs en Nieuwe Oogst.
1964 succes met Shaffy Chantant (met Ramses Shaffy en anderen).
1967 lp Liesbeth List zingt Theodorakis.
1968 zingt met Ramses Shaffy het duet Pastorale, haar grootste hit.
1969 lp Liesbeth List zingt Jacques Brel.
1970-1979 hits als Victoria, Kinderen een kwartje en Te veel te vaak.
1994 samenwerking met Frank Boeijen. Samen maken ze de lp List die haar carrière een nieuwe impuls geeft.
1999 en 2009 (herneming) hoofdrol in de musical Piaf van producent Albert Verlinde. Beide keren ontvangt ze de Musical Award voor beste vrouwelijke hoofdrol. Piaf trekt 320 duizend bezoekers.
2012 jubileum- en afscheidstour 40 Jaar Liesbeth.
Onderscheidingen Gouden Harp, Edison, Ridder in de orde van de Nederlandse Leeuw (2002), Ridder in het Franse Legioen van Eer (2005), Frans Banninck Cocqpenning van Amsterdam (2017).
De musical en de biografie
De musical Liesbeth List is geschreven door Louis van Beek en wordt geregisseerd door Paul van Ewijk. Renée van Wegberg speelt de titelrol. Uitgangspunt is een dagdroom van de artiest op leeftijd, waarin ze de belangrijkste personen uit haar leven ontvangt voor een diner bij haar thuis. De première is op 2/10 in Theater Carrré in Amsterdam, daarna volgt tot eind januari een tournee door het land.
In de biografie Liesbeth List, De dochter van de vuurtorenwachter komt een groot aantal mensen aan het woord. In het boek wordt ingegaan op onder meer haar taalgebruik in de liedjes, List als stijlicoon, en haar vertolkingen. De (besloten) presentatie van het boek is op 30/10.
Abonneren op:
Posts (Atom)