zondag 29 maart 2020

Sinaasappels voor vluchtelingen op Lesbos

Sinaasappels voor Lesbos



Steffi de Pous van Because we Carry is aan het hamsteren. Niet voor zichzelf, maar voor 21.000 vluchtelingen. Nu het coronavirus Lesbos heeft bereikt, probeert ze zo snel mogelijk extra voedsel naar de kampen op het Griekse eiland te krijgen. Hiervoor heeft ze 15.000 euro nodig.


''De inspiratie die je zoekt zit al in je. Wees stil en luister.''


vrijdag 27 maart 2020

Gevangenen in Iran in tijden van coronavirus / Amnesty International

Waarom vogels geen hoogteziekte kennen en 99 andere vogelvragen

Recensie

Beeld Femke den Hertog
Waarom breekt een ei niet onder het gewicht van een struisvogel? Hoe komen zeevogels aan drinkwater? En: waarom heeft een vogel geen tanden? In haar nieuwste boek geeft vogelliefhebber Monica Wesseling antwoord op honderd vragen. Een voorproefje.

Hoe kunnen vogels hun leven lang ­boven zee vliegen? Worden ze niet doodmoe?

Kitesurfers weten het maar al te goed: jezelf boven zee in de lucht houden is knap ingewikkeld. De golven en het temperatuurverschil tussen het water en de lucht zorgen voor ­vlagerige en in kracht steeds wisselende wind. Vliegen in zulke onvoorspelbare wind kost bakken energie. Boven op het, naar het lijkt, toch al uitputtende permanente verblijf in de lucht. Toch zijn zeevogels niet doodmoe. Hun vleugels zijn perfect ‘op de zee’ gebouwd: ze zijn lang, smal en vooral superwendbaar. Wisselingen in windkracht en -richting weten ­vogels er niet alleen mee op te vangen, maar zelfs uit te buiten. Het vliegen kost daardoor nauwelijks energie, veel minder dan bijvoorbeeld het snelle geflapper van de koolmees. Maar ja, die kleine tuinbewoner komt dan ook om de haverklap aan de grond.
Beeld Femke den Hertog

Waarom breekt een ei niet ‘onder’ een zware vogel (honderd kilo)?

Elke ‘kok’ is het weleens overkomen: je pakt een kippenei en oeps, een barst of helemaal kapot. Eieren lijken superbreekbaar en -fragiel. Maar hoe is het dan toch mogelijk dat een zwaan (twaalf kilo) en zelfs een struisvogel (honderd kilo) eieren weet te bebroeden zonder dat ze breken? Een kwestie van drukverdeling.
Symmetrische eieren, en dan met name ronde, bestaan uit twee gelijke helften waardoor de drukbelasting perfect over de twee helften wordt verdeeld. En dat maakt krachtig. Puntige eieren zijn minder stevig. Om dat te compenseren, is de schaal van een puntig ei dikker. Een ei kan de druk van honderd kilo die gelijkmatig is verdeeld weerstaan, maar puntbelasting (een duim, steentje, vogelsnavel) is al heel snel fataal.

Kan een vogel worden getroffen door de bliksem?

Keer op keer wordt het ons ingepeperd: bliksem is dodelijk. Zorg dat je niet het hoogste punt bent, want juist dáár slaat de bliksem in. Maar hoe zit het dan met vogels? Zij vliegen soms boven hoogspanningsmasten, wolkenkrabbers en torens. Vallen ze met bosjes uit de hemel? Nou, zelden. Vogels voelen perfect de veranderingen in luchtdruk aan en kunnen daarmee onweer en depressie voelen aan­komen en ontvluchten of ontwijken dan het slechtweergebied om pas na passage van de misère terug te keren.
Voor nestelende vogels ligt dat anders, zeker als er al jongen zijn of de eieren op uitkomen staan. Wegvliegen kan dan niet; het zou de dood van ei of jong kunnen betekenen. De oudervogels blijven op het nest en gaan – omdat onweer vaak gepaard gaat met regen – zelf met gespreide vleugels als een paraplu boven de jongen staan.
Hoog nestelende vogels, zoals blauwe reigers en aalscholvers, lopen het meeste gevaar. Niet alleen vormen ze een hoog punt, ze maken via het nest contact met de aarde. Bliksem en aarde geven stroom. Te veel stroom!
Niet alleen hoog nestelende vogels kunnen getroffen worden. Als een voorjaarsstorm met bliksems een boom velt, zijn alle nesten reddeloos verloren. De natuur is hard.
Beeld Femke den Hertog

Krijgt een vogel nooit hoogteziekte?

Bergbeklimmers weten het maar al te goed: bergen kunnen ongenaakbaar zijn. Zeker joekels zoals die in de Himalaya. De lucht op hoogte bevat beduidend minder zuurstof dan die beneden; sneeuwstormen, ijzige wind en temperaturen ver beneden gezond, zijn eerder regel dan uitzondering. Overleven op de top lukt alleen met zuurstoftanks – althans voor langer dan héél even. Hoogteziekte ligt op de loer en vijf procent van de klimmers laat het leven. De mens heeft hulpmiddelen nodig. Zo niet de Indische gans! Op weg van zijn broedgebieden in Mongolië naar India of Zuidoost-Tibet en vice versa vliegt de gans over de Himalaya, een gebergte met toppen van ruim 8000 meter. Een uitzonderlijke prestatie die alleen mogelijk is dankzij speciale aanpassingen. Zo is de hemoglobine in het bloed van de gans van uitzonderlijke kwaliteit en bindt de zuurstof beter dan gebruikelijk bij vogels.
IJle lucht heeft minder draagkracht. Om toch hoogte te kunnen houden, zijn de vleugels groter dan bij andere ganzen. Een flink verendek én een iets geringere gevoeligheid voor kou maken weerbaar genoeg om ook het weer te weerstaan. En dan is er nog een slimme truc: ze vliegen steeds zo laag mogelijk boven de bergen en volgen strak de golvingen in het gebergte. Vliegen in een achtbaan dus. Hoe lager, des te minder ijl is de lucht. Laag zijn er minder vleugelslagen per minuut nodig om in de lucht te blijven en dat scheelt bakken energie. Zo vraagt vijf procent meer vleugelslagen bijna twintig procent meer hartslagen. Dalen en stijgen kost minder energie dan almaar op hoogte snel blijven slaan met de vleugels. Een achtbaanpatroon als energiebesparing!
Beeld Femke den Hertog

Hoe wordt een ei een kuiken?

Het lijkt zo vanzelfsprekend, dat uitbroeden van een eitje. Zelfs wij kunnen het met een broedmachine. Maar wat gebeurt er eigenlijk in dat ei: hoe worden dooier en eiwit een heus kuiken? Meteen even een misverstand wegwerken: de dooier is niet het kuiken in wording, maar reservevoedsel. Zodra het ei flink opgewarmd is door de blote borst van de oudervogel (vogels hebben tijdens het broeden een kale plek op de borst, de broedvlek) legt het embryo – dat niet in de dooier zit maar erop – eerst een flink stelsel van bloedvaten rondom de dooier aan. Via de bloedvaten worden de vetten, eiwitten en andere bouwstoffen uit de dooier opgenomen.
Omdat het vocht uit het eiwit rondom ook wordt geconsumeerd en bovendien via de poreuze schaal verdampt, neemt de inhoud van het ei steeds verder af. De ruimte tussen de twee vliezen wordt daardoor steeds groter en vult zich met lucht. Zodra het kuiken volgroeid is, doorbreekt het eerst het binnenste vlies van de luchtkamer. Het jonge dier neemt een flinke teug lucht, opent daarmee de longen en begint dan aan het vermoeiende openpikken van de eierschaal.
De dooier is dan nog net niet op. Vlak voor het uitkomen trekt het kuiken de dooierzak via de navel naar binnen en is zo voor de eerste 24 uur van voedsel verzekerd.
Monica Wesseling, ‘Waarom heeft een vogel geen tanden?’, 157 blz., uitgeverij Luitingh-Sijthof €14,99

De ietwat onzekere ‘ambassadrice van het Franse chanson'

Cinetree: idealistische filmboetiek met 'hoopvolle' films


Streamingtips
Film- en serietips voor on demand + tv
27-03-2020
 
 

 Streamingsite Cinetree biedt tot 6 april gratis hoopvolle films aan. Dat past bij de idealistische opzet van dit ‘filmhuis voor thuis’. Oprichter Hanna Verboom: 'Als Netflix een warenhuis is, dan is Cinetree een boetiek.'
 
 


 
 
 


 

 
 
Vrijdag op tv: La fille inconnue ★★★★
 
Vrijdag om 23:55 op NPO 2: het intelligente, persoonlijke drama La fille inconnue van de gebroeders Dardenne. Met in de hoofdrol Adèle Haenel als arts die de dood van een jonge migrante onderzoekt die ze zelf een paar dagen eerder heeft weggestuurd.
 
 

 
 
Movies That Matter gaat online door: ‘Niks doen is voor ons geen optie’
 
Het Movies that Matter Festival zou momenteel gehouden worden in Den Haag, maar werd afgelast. Een deel van de programmering is echter alsnog online te bekijken via Picl en op de website van het festival staan interviews met de filmmakers.
 
 

 

 
 

Liesbeth List (78) overleden

Liesbeth List (78) overleden

Chansonnière en actrice Liesbeth List is op 78-jarige leeftijd overleden. Dat bevestigt haar familie vandaag. Afgelopen woensdag overleed ze in haar slaap in haar woonplaats Soest. ‘Iedereen die jou zag, iedereen die je lief had, vergat nooit meer jouw naam’, schrijft de familie op de rouwkaart.
Liesbeth List ©anp
List leed aan een vorm van dementie, als gevolg van hersenletsel uit het verleden waardoor littekenweefsel ontstond. In 2017 beëindigde ze om die reden haar indrukwekkende carrière. In oktober van dat jaar ging de musical Liesbeth List in première over haar leven en werk. Kort daarna volgde de biografie De dochter van de vuurtorenwachter.
Het laatste optreden van de zangeres was eveneens drie jaar geleden, toen ze optrad op een bijeenkomst van de CPNB. Ze zong toen Non, je ne regrette rien van Edith Piaf, het nummer waarmee ze, nadat ze de hoofdrol speelde in de musical Piaf, een doorstart in haar carrière maakte.

Prijzen

List werd op 12 december 1941 geboren als Elly Driessen in Bandoeng, in Nederlands-Indië. Ze bracht haar eerste jaren, ten tijde van de Tweede Wereldoorlog, door in een Japans interneringskamp. Na de bevrijding kwam ze naar Nederland. Ze groeide op bij pleegouders op Vlieland. Op haar 18e trok ze naar Amsterdam, waar ze Ramses Shaffy ontmoette. Hij vroeg haar voor Shaffy Chantant, een doorslaand succes. Ramses en Liesbeth zouden jarenlang muzikaal optrekken, resulterend in onder meer de grote hit Pastorale.
List trad ook op met grootheden als Rod McKuen, Charles Aznavour en Gilbert Bécaud. Met het repertoire van Jacques Brel haalde ze een gouden plaat, die ze kreeg uit handen van de meester zelf. List won ook onder meer Edisons (1971 en 1995) en een Gouden Harp (1998) en de oeuvreprijs van de Gouden Eeuw Awards.
Lees hieronder verder

Cultureel erfgoed

Haar dochter Elisah Baijens beheert het omvangrijke nalatenschap van Liesbeth List. ,,Eén ding weet ik inmiddels zeker. Het werk van mijn moeder is cultureel erfgoed dat bewaard moet blijven”, liet ze twee jaar geleden aan deze site weten. Ze had zich net verdiept in de carrière van haar moeder voor een eerbetoon aan haar. ,,Ze was mijn moeder, de zangeres stond veel verder van me af. Ik ontdekte prachtige dingen, waarvan ik dacht: ‘Deed ze dat óók?’ Vloeiend Frans spreken bijvoorbeeld met Theodorakis over zijn ballingschap en interviews geven in voortreffelijk Engels.”
Vanwege de coronacrisis zal ze in kleine kring worden gecremeerd. ,,Veel mensen kennen mijn moeder als de enigszins mysterieuze dochter van een vuurtorenwachter op Vlieland, de chansonnière die zong met Brel, Aznavour en Shaffy”, zegt haar dochter Elisah tegen de NOS in reactie op het overlijden. ,,Voor ons was ze in de eerste plaats een bijzondere en lieve moeder, grootmoeder en schoonmoeder. We hebben mijn moeder een afscheid kunnen geven omringd door haar dierbaren.”
In 2017 stond Liesbeth List nog één keer in de schijnwerpers:
Liesbeth List met haar dochter Elisah Baijens en kleindochter Lilah, in oktober 2017. ©Brunopress/Patrick van Emst
Liesbeth List na afloop van de premiere van Liesbeth List de Musical in 2017. ©ANP

'Het verhaal is verteld. Mij zorgen maken over de toekomst - ik heb het nooit gedaan' Liesbeth List