Aantal laaggeletterden onder 45-plussers groeit snel

Door: Robin Gerrits − 13/11/13, 06:00

© anp. Prinses Laurentien schrijft, samen met analfabeten die een cursus lezen en schrijven volgen, een tekst op een bord op het station van Breda.

Het aantal laaggeletterden onder 45-plussers stijgt onrustbarend. Dit zal over een jaar of vijf grote tekorten op de arbeidsmarkt tot gevolg hebben. Dat zeggen deskundigen op het gebied van taalvaardigheid naar aanleiding van de jongste cijfers over laaggeletterdheid in Nederland.

•  'De overheid steekt te weinig geld in taalscholing voor volwassenen'

  Maurice de Greef, hoogleraar onderwijs aan lager opgeleiden aan de Vrije Universiteit Brussel

Ruim eenvijfde (21 procent) van de beroepsbevolking boven de 55 jaar is laaggeletterd, wat betekent dat ze alleen heel eenvoudige en korte teksten begrijpen. Hoewel Nederland internatonaal vergeleken relatief weinig laaggeletterden kent, is hun aandeel in de beroepsbevolking de afgelopen zeventien jaar gestegen van 9,4 naar 12 procent. 'De overheid steekt te weinig geld in taalscholing voor volwassenen', zegt Maurice de Greef, hoogleraar onderwijs aan lager opgeleiden aan de Vrije Universiteit Brussel.

Met name in de leeftijdsgroep van 46 tot 65 jaar groeit het leger dat moeite heeft met lezen en schrijven, blijkt uit het in oktober verschenen PIAAC-onderzoek van de OESO. Veel mensen verleren met het ouder worden het lezen en schrijven, omdat ze het na hun schooltijd nauwelijks nog doen. Een toename van laaggeletterde ouderen kan gaan wringen op de arbeidsmarkt als de babyboomgeneratie over een jaar of vijf met pensioen is.

Prinses Laurentien, echtgenote van prins Constantijn en sinds 2004 voorzitter van de Stichting Lezen & Schrijven, noemt de toename om die reden een 'demografische tijdbom' die moet worden aangepakt: 'Omdat de kloof tussen de mensen die het heel goed doen en de mensen die achterblijven groeit. Dat bedreigt de sociale cohesie.'

Migranten en vrouwen
Laaggeletterdheid komt veel voor onder migranten van de eerste generatie en onder vrouwen, van wie velen geen betaald werk hebben. 'Daarnaast er is een groeiende groep die in het dagelijks leven functioneert en vaak nog wel werkt', zegt De Greef. 'Maar een werkverslag kunnen ze niet maken, of het bulkt van de fouten. Neem de magazijnmedewerker die niet kan lezen en alles op kleur sorteert. Die mensen kosten de maatschappij geld. Het gaat snel om tientallen miljoenen euro's per jaar aan gemiste arbeidsproductiviteit.'

• 
  © anp.
  Minister Jet Bussemaker (Onderwijs)

Ook onderzoeker Willem Houtkoop van het Expertisecentrum Beroepsonderwijs (ECBO) is bezorgd. 'Het probleem onder ouderen wordt pregnanter nu iedereen langer moet doorwerken.' De schade gaat verder dan alleen gemiste arbeidskracht. 'Een groeiende groep mensen haalt niet uit de wereld wat erin zit.' Volgens De Greef en Houtkoop is (bij)scholing voor volwassenen daarom belangrijk. In Scandinavië en het Verenigd Koninkrijk speelt de overheid een actievere rol in de bestrijding van laaggeletterdheid dan in Nederland.

Sinds 2004 vraagt de Stichting Lezen & Schrijven aandacht voor het probleem van de laaggeletterdheid. Oprichter prinses Laurentien beseft dat het agenderen van het onderwerp als maatschappelijk probleem niet genoeg is: 'De urgentie is hoog. Maar de opbrengsten tot nu toe zijn veel te kleinschalig. We zijn de strijd tegen laaggeletterdheid eigenlijk pas net begonnen.'

Kamer eist meer geld
De Tweede Kamer dwong minister Bussemaker van Onderwijs vorige week in een breed gesteunde motie ook na 2015 geld uit te trekken voor de aanpak van laaggeletterdheid. 'We kunnen ons niet permitteren dat zoveel mensen geen rol spelen op de arbeidsmarkt', zegt ook Marja van Bijsterveldt, per 1 januari Laurentiens opvolger bij de Stichting Lezen & Schrijven. 'Nu hebben we nog last van werkloosheid, maar straks hebben we door de bevolkingsopbouw een enorm tekort aan arbeidskrachten.'

Didier Fouarge, onderzoeker bij het Researchcentrum voor Onderwijs en Arbeidsmarkt (ROA), verwacht dat er na het jaar 2018 spanning zal ontstaan door krapte op de arbeidsmarkt. 'Maar het is erg lastig laaggeletterden die al werkloos zijn terug in het arbeidsproces te krijgen. Als je ze nog wilt bijscholen, lukt dat het beste als ze nog ergens in dienst zijn.' Niet alleen zijn ze dan sneller in beeld te krijgen, er bestaat ook een wederzijds belang om het lezen en schrijven op te vijzelen.'