‘Autisme door ‘Hors Normes’ nu in beeld in Frankrijk’

Scène uit ‘Hors Normes’.

Interview

Olivier Nakache De Franse regisseur Olivier Nakache maakte samen met Éric Toledano de hitfilm ‘Intouchables’. Het onderwerp van ‘Hors Normes’ dateert van ver daarvoor toen ze bevriend raakten met twee mannen die zich inzetten voor kinderen met autisme. „Het Franse zorgsysteem loopt enorm achter.”

• Dana Linssen

10 december 2019

Leestijd 3 minuten

Sinds hun megasucces met Intouchables (2011) heeft regisseursduo Éric Toledano en Olivier Nakache schoolgemaakt met een eigen genre van sociaal bewogen feelgoodfilms. De hoofdpersonen van hun nieuwe film Hors Normes leerden ze echter al twintig jaar geleden kennen, nog voordat ze begonnen met het draaien van welke film dan ook. In die tijd werkte het tweetal na hun eindexamen als begeleider in een zomerkamp. Daar ontmoetten ze Stéphane Benhamou, die zich inzette voor de begeleiding van kinderen en jongvolwassenen met autisme. Een paar jaar later vroeg Benhamou hun een promotiefilmpje te maken voor zijn stichting ‘Le silence des justes’. Toen leerden ze ook zijn beste vriend Daoud Tatou kennen, die zich met zijn stichting ‘Le relais IDF’ eveneens inzette voor de integratie van jonge mensen met sociale of psychische stoornissen. Een lange vriendschap en de documentaire On devrait en faire un film later besloten ze de titel van die documentaire ter harte te nemen en er nu een speelfilm van te maken.

Lees hier de recensie van ‘Hors Normes’ „Om de werkelijkheid recht te doen moesten we er een fictiefilm van maken”, vertelt Olivier Nakache, die afgelopen maand in Amsterdam was. „We moesten verhalen indikken, een dramatische lijn hebben, een compleet beeld schetsen.” Acteurs Vincent Cassel (Bruno) en Reda Kateb (Malik) spelen twee welzijnswerkers die 24 uur per dag in touw zijn kinderen met autisme een plek in de maatschappij te geven. Verwacht geen Intouchables 2. De stijl is realistischer. Rauwer. Veel rollen worden gespeeld door niet-acteurs met autisme. De release van Hors Normes heeft in Frankrijk effect gehad. Nakache: „Voor het eerst hebben Stéphane en Daoud het gevoel dat ze gezien worden. Het onderwerp is op de agenda terechtgekomen.”

Uit de film krijg ik de indruk dat Stéphane en Daoud op de grens van de regelgeving opereren. Hoe werkt dat in de praktijk? Wat is er in Frankrijk geregeld voor mensen met autisme?

„We lopen in Frankrijk enorm achter op het gebied van zorg voor mensen met psychische aandoeningen. Er is veel bureaucratie en tegelijkertijd onduidelijke regelgeving. Stéphane en Daoud zijn met hun werk in een gat gesprongen en in feite zegt de Franse overheid: we kunnen deze kinderen niet aan, we weten niet hoe we ze moeten begeleiden, dus als je een idee hebt: ga je gang. Hun werk wordt oogluikend toegestaan. Maar omdat ze steeds meer kinderen moesten opnemen die anders buiten de boot zouden vallen, kregen ze toch de inspectie op hun dak. Dat is de paradoxale situatie waar we aan het begin van de film mee worden geconfronteerd.”

Hoe zit het met de religieuze thema’s in de film? De een is joods, de ander moslim, als je dat naast elkaar zet in een film krijgt dat betekenis.

„Voor ons is Hors Normes een multidimensionale film met vijftig verschillende onderwerpen en problemen. We wilden het over alles hebben. Diversiteit, sociale problemen. We wilden het hele plaatje laten zien. Het feit dat deze twee mannen een andere religieuze achtergrond hebben is juist géén probleem in de film. Integendeel. Toen ze twintig jaar geleden begonnen was hun geloof juist een verbindende factor. Een begrip als barmhartigheid speelt in alle grote wereldreligies een rol. Het zijn de huidige politieke tendensen die mensen willen uitsluiten en tegen elkaar uitspelen.”

Olivier Nakache (onder) en Éric Toledano.
Foto Sarmento

‘Hors Normes’ is tamelijk realistisch gefilmd, in een stijl die we van docudrama’s kennen, behalve de scènes vanuit het perspectief van de autistische Valentin, waarin we een idee krijgen hoe het moet zijn om de wereld op zijn manier te ervaren.

„We wilden niet alleen de buitenkant van de problematiek laten zien, maar ook zichtbaar maken hoe iemand met autisme zich voelt. Het subjectieve perspectief van Valentin is gebaseerd op heel veel research, met name gesprekken met mensen met minder zware vormen van autisme die wel in staat zijn om hun ervaringen onder woorden te brengen.
„Omdat we er al twintig jaar komen, kenden we veel van de kinderen en hun ouders al, waardoor er een enorme vertrouwensband was. Dat was ook een groot voordeel bij het filmen. Met Benjamin Lesieur, die Joseph speelt, hebben we een jaar lang een theaterworkshop gedaan.
„Het scenario was zo precies mogelijk, maar wel vanuit de gedachte dat wat er ook zou gebeuren tijdens het draaien, we daarvoor open moesten staan. We hadden een psychiater op de set en die zag dat Benjamin steeds de eerste was die voor een volgende take weer op z’n plaats stond en precies op dezelfde manier de scène kon herhalen. Die concludeerde toen dat filmmaken eigenlijk een heel autistische bezigheid is.”

Scène uit ‘Hors Normes’.

Die spanning tussen stress en geduld, tussen precisie, concentratie en openstaan voor het onverwachte is ook het sociale commentaar dat de film geeft; wanneer werd u zich dat bewust?

„Onze maatschappij pusht het individualisme en het egoïsme. In het samenwerken aan deze film gaat het precies om het tegenovergestelde. Voor ons is dat de politiek van de film.”