• Spanje geeft 130 duizend Sefardische Joden 500 jaar na verbanning alsnog kans op ‘terugkeer’

  Meer dan 132 duizend Sefardische Joden hebben de afgelopen vier jaar gebruikgemaakt van de mogelijkheid een Spaans paspoort aan te vragen. De deadline van de regeling, bedoeld om een ‘historische fout’ recht te zetten, verstreek vorige week.

  Charlotte Klein 6 oktober 2019, 17:17

  

  Spaans koningspaar Ferdinand en Isabella verbant in 1492 de Joden uit Spanje. Een geestelijke herinnert met zijn kruis eraan, dat Joden alleen mogen blijven als ze zich tot het christendom bekeren. ©Getty Images

  Vijfhonderd jaar nadat Joden uit het katholieke Spanje werden verdreven, kregen hun nakomelingen vanaf 2015 wereldwijd de kans het Spaans staatsburgerschap te verkrijgen. De Spaanse minister van Justitie, Rafael Catalá, stelde dat het land hiermee liet zien wat het wil zijn: ‘Open, divers en tolerant.’

  Bijna tweederde van de aanvragers komt uit Latijns-Amerika. De meeste aanvragen dateren van de afgelopen twee maanden. Op 1 augustus stond de teller nog op 60 duizend. Sindsdien kwamen er 72 duizend aanmeldingen bij. Waarschijnlijk hebben velen besloten op het nippertje nog van de aflopende regeling gebruik te maken.

  De ‘historische fout’ waar Spanje over spreekt, dateert uit 1492. In dat jaar – waarin de herovering van het Iberische schiereiland op de islamitische Moren werd voltooid – stelden de katholieke heersers de Sefardische Joden voor de keus: de doop of de dood.

  In het katholieke Spanje mochten alleen bekeerlingen (Converso’s) blijven. Enkele jaren later stelde Portugal de Joden voor dezelfde keuze. Uiteindelijk zijn tussen de 100- en 300 duizend Joden het Iberisch schiereiland ontvlucht. Spanje heeft op dit moment tussen de 10 en 45 duizend Joodse inwoners op een bevolking van 46 miljoen.

  Symbolische erkenning

  De meeste aanmeldingen komen uit Mexico, Venezuela en Colombia. Een Spaans paspoort biedt de mogelijkheid te ontsnappen uit een situatie van aanhoudend geweld, politieke onrust en slechte economische toestanden. Met een Spaans paspoort kunnen de Joden zich in de hele Europese Unie vestigen. Bovendien kunnen ze wereldwijd makkelijker visa aanvragen. Voor anderen betekent de regeling een symbolisch gebaar van Spaanse erkenning en toenadering na eeuwenoude pijn. Ze melden zich aan om de nagedachtenis van hun voorouders te eren.

  Voordeel voor de aanvragers is dat zij onder de Spaanse regeling hun eigen nationaliteit kunnen behouden en in eigen land mogen blijven wonen. In dat geval gaat het vooral om een symbolisch gebaar. Voorwaarde is wel dat de aanvragers hun Sefardische oorsprong kunnen aantonen, een Spaanse notaris betalen en hun affectie voor het land aantonen met een taal- en cultuurtoets. Portugal voerde vier jaar geleden ook een dergelijke wet in. Daarvan hebben ongeveer tienduizend mensen gebruikgemaakt. De Portugese regeling is nog niet beëindigd.

  Morisco’s

  Niet iedereen is het eens met de gedachte dat Spanje zich via deze regeling laat zien als een ‘open, tolerant en divers’ land. Direct na bekendmaking van de regeling in 2014 vroegen Marokkaanse Morisco’s om een soortgelijke wet. Morisco’s zijn moslims die in 1606 net als de Joden gedwongen werden te kiezen tussen bekering of verbanning. Spanje is niet op het verzoek ingegaan. In The Guardian verwijt een groep Morisco’s het land een ‘dubbele standaard’ te hanteren.