‘Maarten Biesheuvel was een heerlijke gek, die eigenlijk helemaal niet gek was’
Schrijver
Maarten Biesheuvel is donderdag thuis in Leiden overleden, 81 jaar oud.
Biesheuvel gold als een verhalenverteller pur sang. ‘In het leven was
hij een buitenstaander, maar in verhalen kon hij onbeperkt zichzelf
zijn.’
Tilly Hermans, redacteur: ‘Denk erom, ‘jammergenoeg’, dat is geen typefout’
‘Toen
ik bij de uitgeverij kwam werken, was ik daar het manusje-van-alles.
Eén van mijn taken werd het uittikken van Maartens verhalen op een
typemachine. Als ik dan een nieuwe versie klaar had, nam hij die mee
naar huis en verzon allerlei nieuwe wendingen. Dat ging dan zes, zeven
keer heen en weer. Zo kwam zijn debuutbundel In de bovenkooi tot stand.
‘In
de jaren daarna leerde ik dat elke schrijver wel wat eigenaardigheden
had, maar Maarten kon heel fanatiek zijn. Zo duldde hij geen alinea’s in
zijn verhalen en moesten sommige woorden aan elkaar worden geschreven.
Ik herinner me dat ik de drukker opbelde en waarschuwde. Ik zei: ‘Denk
erom, ‘jammergenoeg’, dat is geen typefout, moet volgens Biesheuvel aan
elkaar worden geschreven.’
Laurens van Krevelen, uitgever: ‘Wat zeg je tegen een man die zijn eigen talent niet kan erkennen?’
‘Biesheuvel
was heel kritisch over zichzelf. Zijn vrouw Eva maakte er een gewoonte
van om zijn prullenbak door te spitten, op zoek naar verhalen die
Maarten zelf te min vond. Op die manier wist ze veel schitterende
verhalen te redden. Toch bleef hij twijfelen aan zijn grootsheid. Hij
las veel Russische schrijvers, kon daar moeiteloos uit citeren en vond
zichzelf in vergelijking met hen tegenvallen. Daar hebben hij en ik vaak
gesprekken over gevoerd. Ik probeerde hem gerust te stellen en soms
lukte dat. Maar wat zeg je tegen een man die zijn eigen talent niet kan
erkennen? Hij twijfelde dan of het wel zin had om door te schrijven.
Maar zodra hij weer een verhaal had, was hij vrolijk en veerkrachtig.
Dat talent heeft hem, ondanks zijn gekte, laten overleven.
Maarten ’t Hart, schrijver: ‘Zijn hond Kippie zag zijn oude baasje in mij en begon mij te bijten’
‘Er
was een periode dat hij en ik elkaar minder zagen. Dat kwam vooral door
zijn hond Kippie. Als ik bij hen thuiskwam, viel de hond mij aan. Die
begon te grommen, stortte zich boven op mij en begon te bijten. Dat was
heel akelig.
‘Volgens
zijn vrouw had de hond voorheen een grimmig baasje gehad dat ook kaal
was. Omdat ik ook een kaal hoofd had, zag die hond in mij zijn baasje
terug. Zijn vrouw trok de hond van mij af en sloot die op in de keuken,
maar na een poos was het onvermijdelijk dat de keukendeur weer openging.
En dan wierp de hond zich weer op mij en begon vreselijk tekeer te
gaan. Maarten vond dat komisch en moest er dan vreselijk om lachen.
Adriaan van Dis, schrijver: ‘Zodra je op Biesheuvel lijkt, plakken we er het label ‘krankzinnigheid’ op’
‘Biesheuvel
was een heerlijke gek, die eigenlijk helemaal niet gek was. De meeste
mensen houden zich aan de opgelegde gehoorzaamheid des levens, daar is
net zo goed een steekje aan los. Maar zodra je op Biesheuvel lijkt,
plakken we er gelijk het label ‘krankzinnigheid’ op.
‘Lange
tijd hadden we niets van Biesheuvel gehoord, tot ik hem in 2013
uitnodigde voor mijn boekenprogramma. Dat was bijzonder, maar ook een
beetje glibberig. Er zat een kritische stem in mijn achterhoofd dat zei:
moeten we dat nu wel doen? Ik ben voor de uitzending vijf maal bij hem
langs geweest en hij wilde ontzettend graag komen. Ik ben blij dat het
een prachtige uitzending werd. Een paar weken na de uitzending kreeg ik
een zelfgebreide sjaal van 4 meter van zijn vrouw cadeau, uit dankbaarheid.’
Erik de Bruin, biograaf: ‘Hij wilde zichzelf ‘normaal’ schrijven’
‘Biesheuvel
begon pas met schrijven toen hij in een inrichting terecht was gekomen.
Daar werd literatuur zijn nieuwe geloof en schrijvers werden zijn
nieuwe leermeesters. Hij wilde zichzelf ‘normaal’ schrijven. In het
leven was hij een buitenstaander, maar in verhalen kon hij onbeperkt
zichzelf zijn. Dat is de kracht van literatuur, je bent ongebonden en je
hoeft je nergens wat van aan te trekken.
‘In
zijn verhalen gaf Biesheuvel ongelimiteerd inzicht in het leven van
psychiatrische patiënten. In de loop van zijn carrière koos hij thema’s
steeds dichter bij huis. Zijn universum werd steeds kleiner, hij schreef
over vrienden en bekenden. Dat was een beschermingsmechanisme, een
vesting van gezelligheid en vrolijkheid. Hij wilde de wereld mooier
beschrijven dan-ie was en cultiveerde het geluk, in een poging de
waanzin buiten de deur te houden.
‘Biesheuvel
heeft ongekend veel demonen moeten bedwingen om zich staande te houden
in deze wereld. Met het schrijven vulde hij de existentiële leegte bij
zichzelf. In het dagelijks leven was hij overal bang voor, maar in zijn
werk durfde hij alles. Dat is inspirerend en troostrijk.'
LEES VERDER
‘Het wonder’ van Maarten Biesheuvel (1939 - 2020), een van de mooiste korte verhalen ooitIn
de zomer van 2015 riep de Volkskrant het korte verhaal ‘Het wonder’ van
Maarten Biesheuvel (1939 - 2020) uit tot een van de mooiste verhalen
ooit in dit genre. Lees het korte verhaal hier in zijn geheel terug.
Voor Maarten Biesheuvel was de wereld één grote bedreiging en de aanjager van zijn wonderlijke verbeelding
Zijn debuut in 1972, na zijn eerste crisis, was meteen verpletterend. Daarna werd de manisch-depressieve Maarten Biesheuvel een van de geliefdste schrijvers van de jaren zeventig en tachtig. Literair criticus en schrijver Aleid Truijens gedenkt hem.
Zijn debuut in 1972, na zijn eerste crisis, was meteen verpletterend. Daarna werd de manisch-depressieve Maarten Biesheuvel een van de geliefdste schrijvers van de jaren zeventig en tachtig. Literair criticus en schrijver Aleid Truijens gedenkt hem.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten