Kogelvis maakt 'graancirkel' op de zeebodem bij Japan

Japan

Sinds ze in 1995 bij toeval voor het eerst werden ontdekt, vormt het een staand raadsel: wie of wat maakt toch die rare, met patronen versierde cirkels op de zeebodem bij Japan? Het is de kogelvis, blijkt nu. Japanse zeebiologen filmden meerdere mannetjes die de cirkels maakten om er vrouwtjes mee te lokken.

• 
  © EPA.
  Een kogelvis.

Liefst een week blijkt de kogelvis met het ongeveer één meter grote nest in de weer. Met stijgende verbazing zagen de onderzoekers hoe de vis voortdurend rondjes zwom, en de cirkel in en uit peddelde, flapperend met zijn vinnen om heuveltjes en geulen te maken.

Op het laatst versierde de vis de heuveltoppen met stukjes koraal en schelp en duwde hij met zijn staartvin een grillig geulenpatroon in het centrum van de cirkel - waarna hij zich terugtrok en wachtte tot een vrouwtje langskwam om het werk te bewonderen. Dat vrouwtje legde vervolgens haar eitjes in het fijne zand midden in de cirkel.

Permanente borsten
Van onder meer sommige cicliden was al bekend dat ze vrouwtjes aantrekken door een kuil in de bodem te maken, maar nog niet eerder kwamen biologen bij vissen zo'n toegewijde nestenbouwer tegen. Aan land is het beroemde voorbeeld dat van de prieelvogel, die enorme versierde constructies optrekt om vrouwtjes te lokken.

Al denken evolutiebiologen dat ook de mens er wat van kan, van 'seksuele selectie', zoals het lokken van partners sinds Darwin heet: met zijn kunst, taal, sportevenementen en uiterlijke 'versieringen' zoals lichaamsbeharing bij de man en bij de vrouw permanente borsten.

Te weinig zand
Opvallend genoeg hergebruikt de kogelvis het nest nooit, ondanks de 'enorme kosten van de constructie', schrijven de zeebiologen in Scientific Reports. Dat kan komen doordat er in de cirkel te weinig fijn zand achterblijft om de versierselen bij te werken, aldus de wetenschappers, die de cirkels in het lab nabouwden om ze beter te kunnen onderzoeken.

Het kan er ook toe bijdragen dat de mannetjes des te aantrekkelijker worden bevonden: een vent die speciaal voor zijn bruid dagenlang de zeebodem verbouwt.

• © Y. Okata. Het ontstaan van de graancirkel: van het begin (a) tot de voltooiing (c). (d) laat een alternatief begin van de cirkel zien.