'Steve Jobsschool? Ze leren het ook nooit in het onderwijs'

OPINIE - Jan Derksen − 29/08/13, 06:00

© anp. Een leerling van de Master Steve JobsSchool in Sneek aan het werk op haar tablet tijdens de eerste schooldag.

opinie Ouders geloven gemakkelijk in zelfmaakbaarheid, omdat zij graag allerlei bijzonderheden projecteren op hun doorgaans gemiddeld begaafde kinderen, zegt Jan Derksen.

• 
  © anp.
• 
  © anp.

We gaan nog maar net met zijn allen weer naar school of de Nederlandse creativiteit in onderwijsland is al weer losgebarsten. Dit keer is Steve Jobs het lichtende voorbeeld en komen er scholen waar de moderne technologie de talentvolle leerlingen gaat helpen een ontwikkeling door te maken waar ze gelukkiger, vaardiger en beter voorbereid op de moderne tijd door worden. Dit zou ons regulier (klassiek) onderwijs het beste kunnen vervangen.

De leraar is weer de bekende coach en facilitator en het kind ontplooit al het goede wat in hem of haar huist met minimale inbreng van de leerkracht. Wellicht staat deze, bijna werkeloos, dit proces van zelfontplooiing vol bewondering te aanschouwen. Op het Journaal vertelde een moeder dat haar kind precies weet wat goed voor hem is.

Mislukkingen
Dit type onderwijskundige ideologieën kennen we uit de geschiedenis volop, evenals elke keer de mislukkingen ervan. Een laatste voorbeeld was het studiehuis, inmiddels een zachte dood gestorven, waarin ook van het merendeel van de kinderen in de hoogste klassen van middelbare scholen veel te veel werd verwacht op het gebied van zelfstandigheid, concentratie, structuur en intelligentie.

Steve Jobs was met zijn combinatie van eigenschappen op het gebied van intelligentie, creativiteit, prestatiemotivatie en nog vele andere psychologische karakteristieken een zeldzaamheid in zijn generatie. Indien we uitgaan van de spreiding van IQ-scores in Nederland en dan de aantallen in de hoogste regionen gecombineerd willen zien met andere eigenschappen van Steve Jobs (zoals die creativiteit, autonomie, prestatiemotivatie, en wellicht nog wat autistische trekken om niet te veel last te hebben van anderen), dan kunnen we alleen al statistisch gezien in Nederland binnen een generatie geen klas vullen.

Een andere denkfout ligt op het gebied van de combinatie technologieontwikkeling en leerprocessen bij kinderen en jongeren. Het wordt voorgesteld alsof de moderne technologie niet alleen andere en betere vormen van leren mogelijk maakt, maar alsof die ook dringend noodzakelijk zijn.
Helaas houden de enthousiastelingen geen rekening met hoe leerprocessen, psychische patronen en hersenprocessen werken en met het nu eenmaal treurige gegeven dat deze niet zo snel veranderen als onze technologische samenleving. Evolutionair gezien kent de biologie een slakkengang, voor psychische processen, zoals leren, en voor de werking van het geheugen geldt dat hierin ook geen revolutie optreedt als gevolg van de uitvinding van de iPad.

De uit het humanisme afkomstige - feitelijk al lang achterhaalde - ideologie van zelfmaakbaarheid, zelf beslissingen kunnen nemen en autonomie keert om de zoveel tijd terug op ons onderwijstoneel. Deze spreekt veel ouders aan want die projecteren naar believen allerlei bijzonderheden in hun doorgaans gemiddeld begaafde kinderen.

Verwaarlozing
Het gebrek aan structuur, het tekort aan training in concentratie en aandacht, de verwaarlozing van uit het hoofd leren van woorden, grammatica en spelling, de afwezigheid van een inspirerende docent die onderwijs geeft en weet heeft van wat kinderen moeten kennen, hebben er mede toe geleid dat de schoolklassen zijn gevuld met kinderen die rugzakjes hebben vanwege aandacht- en concentratieproblemen, die geen fatsoenlijke Nederlandse zin meer kunnen spreken en schrijven en andere tekorten in hun schoolse ontwikkeling hebben.

Het blijft opmerkelijk en wat mij betreft schaamtevol dat de talloze leerstoelhouders in de onderwijskunde in Nederland totaal geen greep hebben op deze ontwikkelingen en aan de zijlijn staan toe te kijken.
Wie er wel greep op heeft, is Maurice de Hond, die we kennen van het uitdragen van veel uit de hand gelopen fantasieën, zoals het drama wat met het millennium gepaard zou gaan en de Deventer moordzaak. En toch weet hij de hongerige media altijd weer te activeren met de nutteloze onrust die hij mede produceert.

_{Jan Derksen is als klinisch psycholoog verbonden aan de Radboud Universiteit in Nijmegen.}