175 euro voor een traditioneel kerstdiner en 53 voor een duurzamer alternatief. De Wageningen Universiteit becijferde de ‘echte prijs’ van kerstdiners, inclusief milieukosten. Maar niet om mensen terecht te wijzen.
Beeld het je in, als een hartverwarmende kerstcommercial op tv. Vijf onderzoekers van de Wageningen University & Research buigen zich op hun vrije zondag over een groot kerstmysterie. Duurzaamheidseconoom Willy Baltussen (63), leider van het ‘Kerstmaal-team’, bladert in zijn studeerkamer door tabellen. Met een geconcentreerde blik en een kerstmuts op berekent hij de milieukosten van een runderrollade, aardappelgratin en kreeftensoep. Bij een knisperend haardvuur toont Baltussen vervolgens de ‘echte prijs’ van een volledige kerstmaaltijd.
Vegetarische beef wellington
Bovenstaande beschrijving is geromantiseerd, maar geeft in essentie wel weer wat de Wur-onderzoekers de laatste weken middenin hun decemberdrukte hebben uitgerekend. Ze keken naar de schade aan bijvoorbeeld het klimaat en aan de bodem-, water- en luchtkwaliteit van een traditioneel kerstdiner, en beprijsden die. Dat bedrag vergeleken ze met de echte prijs van een duurzamer kerstdiner, met onder meer bietencarpaccio en vegetarische beef wellington. Conclusie: hun traditionele kerstdiner kost zo’n 175 euro voor acht personen, waarvan zo’n 35 euro (20 procent) milieukosten. De duurzamere variant kost 53,50 euro, waarvan slechts 6 euro (11 procent) milieukosten.
“Onze bedoeling is niet om met de vinger te wijzen en mensen te vertellen wat ze moeten eten tijdens kerst”, verzekert Baltussen, die al jaren onderzoek doet naar de maatschappelijke kosten van consumptie en productie van voedsel. Kerst is volgens hem ook bij uitstek een tijd om “lekker te genieten” en je niet al te veel zorgen te maken. Zelf maakt hij dit jaar onder meer paddenstoelensoep en zalm in bladerdeeg.
De onderzoeker hoopt vooral dat zijn berekening stof tot nadenken biedt voor na de feestdagen. “We willen laten zien dat bepaalde producten een grote milieu-impact hebben, en het bewustzijn daarover vergroten. En dat duurzaam eten vaak goedkoper is, en niet duurder, zoals mensen soms denken.”
Milieu-impact van 15 euro voor rund
Hoe kun je die milieukosten uitrekenen, kosten die je niet in de supermarkt betaalt? Een runderrollade voor acht personen kost bijvoorbeeld 42 euro in de winkel, en daar kun je volgens de onderzoekers 15 euro aan milieukosten bij optellen. De echte prijs komt daardoor uit op 57 euro. Baltussen legt uit dat dit via lifecycle analyses gaat, waarbij de schade door uitstoot en impact van een product uitgerekend worden. Bij rund is dat bijvoorbeeld het veevoer en landgebruik, dus sojaproductie en het kappen van regenwoud. Die schade kun je uitdrukken in een bedrag, de zogenaamde schadekosten. Via bestaande Wur-modellen kwamen ze tot een milieu-impact van 15 euro voor rund. Daartegenover staat 1,60 euro voor de pompoen, champignons, uien, linzen en bladerdeeg van de vegetarische beef wellington.
“Ik moet eerlijk bekennen dat we eigenlijk een typische kerstkalkoen wilden meenemen in de berekening”, zegt Baltussen. “Maar er waren geen goede Nederlandse lifecycle analyses te vinden.” Wel durft hij te stellen dat een kalkoen een lagere milieu-impact heeft dan rund, ook als de vogels zijn ingevoerd uit de VS. Voor liefhebbers van vlees is ook een wild zwijn, geschoten op de Veluwe, een goed alternatief. Omdat dat dier geschoten is als onderdeel van het wildbeheer komen hier geen verdere milieukosten bij kijken.
Hollandse appeltjes en amandelen
De verschillen zijn niet alleen groot bij vlees versus vegetarisch. De kreeftensoep is volgens de berekeningen duur (50 euro plus 15 euro milieukosten), vergeleken met de wortelsoep met kokosmelk (3,40 euro plus 40 cent milieukosten.) Als toetje keek Baltussen naar “de klassieker” van vanille-ijs met aardbeien en chocola. Vooral doordat aardbeien niet “in het seizoen” zijn, kost dit toetje 11,20 plus 3,30 aan milieukosten. Dan is vanille-ijs met Hollandse appeltjes en amandelen uit de oven goedkoper en duurzamer, met 5,70 plus een dikke euro milieukosten.
Wie hierdoor geïnspireerd raakt en zelf de milieukosten van zijn of haar kerstdiner te berekenen, staat op dit moment nog voor een lastige opgave. Het RIVM beschikt over openbare data met de milieu-impact van veel supermarktproducten. Maar volgens Baltussen is het best lastig om de ‘eerlijke prijs’ te berekenen, vooral omdat je de precieze hoeveelheden van elk ingrediënt in de maaltijd moet weten. “Bij sausjes, slagroom of kaasjes kan dit een moeilijke klus worden.” Hij hoopt dat de WUR-kerstdinerberekening een jaarlijkse traditie wordt en dat volgend jaar iedereen die dat wil, de echte prijs van zijn of haar maaltijd kan berekenen.
Moet vlees duurder en groente goedkoper?
Met zijn luchtige berekening wil Baltussen mensen ook aan het denken zetten over de vraag wat voedsel nu kost. Zo lijkt het hem goed als de overheid een heffing invoert op (rood) vlees vanwege de grote milieu-impact en de gevolgen voor de gezondheid bij overconsumptie. Groente en fruit kunnen volgens hem juist goedkoper – en daarmee aantrekkelijker – worden door de btw te verlagen of te schrappen. “Of dit snel werkelijkheid wordt weet ik niet. Want als de minister onderzoek wil doen naar de prijs van vlees, dan gilt de Tweede Kamer, uit angst dat de gehaktbal van het menu verdwijnt.”
Lees ook:
Hoe vier je een duurzame kerst? ‘Die kerstboom maakt eigenlijk niets uit’
Moeten we streven naar een zo duurzaam mogelijke kerst of juist de teugels eens in het jaar laten vieren? Twee experts tegenover elkaar, maar over één ding zijn ze het eens: die kerstboom maakt niet veel uit.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten