Kerstmenu
Alsof de kerstdis niet al stressvol genoeg is, komen er de laatste jaren steeds meer stressfactoren bij. Hoe zorg je dat het gezellig blijft als iedereen iets anders wil eten?
Terwijl iedereen tijdens het kerstdiner zijn bord vult met aardappelpuree, kalkoen en varkenshaas, schept een nicht alleen wat salade op haar bord. Voorzichtig, om ervoor te zorgen dat ze niet te veel fetakaas krijgt. Ze pielt wat met haar vork, neemt een hap, en telt voorzichtig het aantal keer dat ze kauwt. Eén, twee, drie – tot de tien, zodat ze haar eten goed kan verteren.
Bijna elke familie heeft wel een moeilijke eter. Het vriendje dat koosjer eet, de kinderen die geen doperwten lusten, de zus die tijdens het hoofdgerecht met een gespannen stem ‘ik wil zelf opscheppen’ roept, de schoonmoeder die allergisch is voor ei. Een kerstdiner kan zo behoorlijk wat stress opleveren.
Want als een familielid het stukje taart afslaat waarvoor jij drie uur hebt staan bakken, bestaat de kans dat je je afgewezen voelt, zegt antropoloog Claude Fischler. En iemand die bij elk gerecht vraagt ‘wat zit daar eigenlijk in?’ komt behoorlijk wantrouwig over.
Fischler, directeur van het Franse Nationaal Centrum voor Wetenschappelijk Onderzoek en hoofd van het instituut voor hedendaagse antropologie, schrijft in het boek Selectief eten, de opkomst van betekenis en gevoel voor persoonlijke dieetwensen dat het leren over onbekende culturen altijd begint met het bestuderen van tafelmanieren.
Op de meeste plekken is samen eten, samen hetzelfde eten, belangrijk. Ook in Nederland behoort (of behoorde) het tot de etiquette: wanneer de gastheer of vrouw iets aanbiedt, neem je het aan. En kinderen eten wat de pot schaft.
Eten afwijzen betekent wantrouwen
Fischler stelt dat een gast die eten weigert onbewust impliceert dat hij zijn gastheer niet vertrouwt. Sterker nog, zegt hij: “Als je een drankje of een gerecht niet wilt nuttigen, wijs je eigenlijk iemands zijn af. Met eten delen laten mensen verwantschap zien.”
Het belang van delen is volgens de hoogleraar ontstaan in de tijd dat er schaarste was: aan tafel moest ervoor gezorgd worden dat iedereen evenveel kreeg. Maar nu leven we in overvloed. En dat betekent oneindig veel opties: wat we maar lekker vinden of wat goed voor ons is.
Maaltijden zijn een keuze van het individu geworden. Eten is gezellig, natuurlijk, maar is ook een manier om onszelf gezond te houden, om dierenleed te voorkomen én de aarde te redden. “Die individualisering van diëten, zoals ik het wel noem, gaat niet meer weg”, zegt senior onderzoeker en consumptiesocioloog Hans Dagevos van Wageningen Universiteit.
Ook hij doet onderzoek naar eetstijlen. “Tijdens de gezamenlijke kerstdis zijn er nu niet alleen vleeseters, vleesminderaars en vleesmijders, maar ook foodies en volgers van dieetgoeroes. En dan hebben we ook mensen die bepaalde intoleranties hebben of aan het lijnen zijn. Iedereen lijkt wel zijn eigen voedingspatroon te hebben.”
Zo ga je om met ‘anders-etenden’
Volgens Dagevos spelen media en marketing daarin een belangrijke rol: reclames vertellen ons dat we gezond moeten leven, veel moeten sporten, lief moeten zijn voor de wereld. En al die bewustwordingsadvertenties richten zich op personen, niet op gezinnen.
Dus er zit niets anders op dan wennen aan de koolhydraatarme moeder, een glutenvrije tante, een neef die sinds kort veganist is, denkt Davegos. En dat kan best lastig zijn: als een familielid vegetariër is, of gezonder eet dan jij, kan het impliciet overkomen alsof hij of zij zich beter voelt, blijkt uit het onderzoek van Davegos.
“De kunst is om je een beetje te schikken naar je naasten”, zegt de onderzoeker. “Het blijkt dat mensen over het algemeen toleranter zijn voor familieleden met een medisch dieet, dus als ze allergisch zijn of intolerant. Dus als je nou eens doet alsof je vegetarische vriendje en diëtende zus zo eten omdat ze niet anders kunnen, dan kom je al een heel eind.”
Een tip voor de ‘anders-etenden’ is om ver van te voren aan te geven wat ze wel of niet eten. “Ga een keer gourmetten, of doe een buffet, in plaats van gangen”, zegt Dagevos.
Maar, denkt de onderzoeker, als families goed rekening houden met verschillende diëten, kan dat ook verbindend werken. “Als je lekker kookt voor iemand met speciale wensen, dan kan diegene zich extra gezien en gehoord voelen”, zegt hij. “Je ziet ook dat dat steeds vaker gebeurt. De gastheer kookt voor de speciale eetwensen, maar de speciale eters, en dan vooral de vega’s en vegans, dringen hun eetgewoonten ook wat minder op aan hun familieleden.”
Hecht wat minder aan die kalkoen, heb niet al te hoge verwachtingen, en probeer niet te perfectionistisch te zijn, zegt Dagevos. “Wees vooral blij met de uitnodiging.”
Zoeken naar een gerecht dat iedereen kan eten
Soms bezoekt Wendy van der Niet (38) wel drie supermarkten voordat ze alle ingrediënten voordat ze een maaltijd bij elkaar heeft gevonden. Laatst had ze een potje suikervrije pesto gevonden waar ei in bleek te zitten. Pech: haar schoonmoeder is allergisch voor ei. Maar haar man en schoonzus hebben een intolerantie voor geraffineerde suikers. En haar schoonzus eet ook nog vegetarisch.
Op zo’n moment zijn al die diëten een uitdaging. “Ik ben behoorlijk perfectionistisch. Voor kerst wil ik wat leuks op tafel zetten, iets lekkers dat iedereen kan eten”, zegt ze. Dat kan best een zoektocht zijn. Soms speurt ze wel een uur naar een recept, en nog langer naar bepaalde producten.
Eigenlijk maakt ze er een spelletje van: hoe maak je een suikervrije taart, zonder ei of dierlijke producten zoals gelatine, die ook nog eens lekker is? Laatst lukte het haar. Een vegan mango cheesecake met ahornsiroop en kokosolie. “De familie vond het erg lekker. Vooral mijn echtgenoot en zijn zus. Die eten bijna nooit gebak.”
En dat is het belangrijkste, vindt Van der Niet: dat iedereen lekker kan eten tijdens kerst. En ook al is het een gepuzzel met koken, door de moeite die ze in de voorbereiding steekt, is het gezin – plus aanhang – ontspannen tijdens het diner.
Het is gelukkig nooit mis gegaan. Althans, niet met de diëten waarmee ze bekend is. “Vorig jaar hielden we een soort hapjesbuffet en ik had een flammkuchen gemaakt. Ik was best trots: een flammkuchen zonder ei, suikervrij én vegetarisch.”
Maar er zat wel spinazie op. En daar is haar zwager – blijkbaar – allergisch voor. “Gelukkig zag hij het net op tijd.”
Lees ook:
Vleesvervangers zijn booming business. Laat je niet foppen en kies voor groente
Minder vlees eten is een heel goed idee, schrijft Karin Luiten. Een te goed idee om het aan de voedingsindustrie over te laten. Want heus, vegetarisch eten zónder nepgyros en lokgroenten is veel lekkerder.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten