Louise Glück, dichter van de wanhoop en het verwijt, wint Nobelprijs voor de literatuur

 Louise Glück, dichter van de wanhoop en het verwijt, wint Nobelprijs voor de literatuur

Toenmalig Amerikaans president Barack Obama omhelst dichteres Louise Glück nadat hij haar de National Humanities Medal heeft toegekend in 2015 in het Witte Huis. Beeld AP

De Amerikaanse dichter en essayist Louise Glück heeft de Nobelprijs voor de literatuur gewonnen. Het Nobelcomité roemt haar ‘onmiskenbare poëtische stem die met strenge schoonheid het individuele bestaan universeel wil maken’.

Julie Phillips8 oktober 2020, 19:31

Louise Glück (New York, 1943) is een dichter van de wanhoop, van het verwijt, het ondanks alles doorgaan. Sombere emoties beschrijft ze op een koele, heldere, soms bijna luchtige toon, waarbij ze afstand neemt van wat anders misschien ondraaglijk zou zijn.

In ‘De wilde iris’ (1992), vertaald door Erik Menkveld, vertelt Glück hoe ze een bloembol de winter ervaart:

Aan het eind van mijn lijden
was een poort.
(…)
Geluiden, boven me, schurende dennentakken.
Daarna niets. De zwakke zon
fladderde over de droge grond.
Het is vreselijk te overleven
als bewustzijn
begraven in de donkere aarde.

Haar ik-figuren verliezen zichzelf in hun emoties en in bitterheid, maar krabbelen terug en komen de klappen te boven met loepzuivere inzichten.

In ‘Heldere ochtend’ schrijft ze:

Ik heb jullie lang genoeg gadegeslagen,
ik kan tegen jullie spreken zoals ik wil—
(…)
ik kan niet doorgaan
mezelf tot beelden te beperken
vanwege jullie vermeende recht
mijn bedoelingen te betwisten:
ik ben inmiddels bereid jullie te overweldigen met helderheid.

Glück groeide op in een gegoede Joodse familie. Ze had geen makkelijke jeugd. Als ze met een 9 thuiskwam, vroeg haar veeleisende moeder haar waarom het geen 10 was. Haar afstandelijke vader was mede-uitvinder van het afbreekbare papiermes met de merknaam ‘X-acto’, voor recensenten een handige metafoor voor haar exacte stijl, waarbij ze met weinig woorden over intense gevoelens schrijft. Ze put uit haar jeugdervaringen voor inspiratie, al probeert zij die te ontdoen van alles wat te persoonlijk is. 

In een beroemde regel uit haar gedicht ‘Nostos’ beschrijft ze de gretigheid van de kinderlijke blik en de volwassen nostalgie ervoor:

We look at the world once, in childhood.

The rest is memory.

Glück publiceerde haar eerste bundel in 1968. Daarna kreeg ze een ‘writer’s block’, dat volgens haar pas verdween toen zij poëzie op universitair niveau ging doceren. Met haar tweede bundel (1975) heeft ze de vroege invloed van Sylvia Plath van zich afgeschud en werd haar stijl zowel droger als geestiger. Vrij snel verwierf ze bekendheid als dichter en essayist, vooral in de VS, maar ze kreeg bijvoorbeeld ook eerder dit jaar in Zweden de Tranströmerprijs voor haar oeuvre. In 2003-04 was zij poet laureate van de Verenigde Staten.

Dat Glück de Nobelprijs heeft gekregen kwam dit jaar (opnieuw) als een verrassing: ze stond nergens op de lijsten met kanshebbers. Ook is deze relatief apolitieke keuze van het Nobelcomité opvallend. Anders dan bijvoorbeeld Doris Lessing of de omstreden Peter Handke behandelt Glück vooral persoonlijke thema’s, of haalt ze Griekse mythen aan in gedichten over uiteenvallende huwelijken en gespannen familiebanden. Voor de niet-liefhebber kan haar gepsychologiseer als een soort cerebraal zelfmedelijden overkomen. Maar haar fans onderkennen het effect dat volgens The New York Times haar werk karakteriseert: “Haar gedichten sturen je weer de wereld in, een beetje rillerig, maar klaarwakker.”

Glück (1943) werd in haar leven al meermaals onderscheiden, onder andere met de National Humanities Medaille, de Pulitzer en de National Book Award. Ook was ze tussen 2003 en 2004 Poet Laureate van de Verenigde Staten. 

Maandag werd al bekend dat de Nobelprijs voor Geneeskunde naar onderzoekers Harvey J. Alter, Michael Houghton en Charles Rice gaat voor hun onderzoek naar het hepatitis C-virus. Dinsdag werd bekend dat die voor de Natuurkunde naar onderzoek naar zwarte gaten is gegaan. Gisteren werd bekend dat de Nobelprijs voor de Scheikunde ging naar de ontdekking van de genetische ‘schaar’.

Vrijdag wordt nog bekend wie dit jaar de Nobelprijs voor de Vrede wint, maandag die voor economie.