Afrika heeft polio verslagen, dankzij de mede door Bill Gates betaalde vaccins

Jubelend was het bericht dat dinsdag naar buiten kwam: Afrika heeft polio verslagen. Maar de overwinning is nog niet definitief. Zelfs Nederland zou anno 2020 nog altijd ten prooi kunnen vallen aan een polio-uitbraak.

Chris van Mersbergen 26 augustus 2020, 18:00

Een kind wordt gevaccineerd tegen polio in Kenia. ©Hollandse Hoogte / AFP

Voor Nederlanders is polio een ziekte uit het verleden. In 1992 en 1993 beleefde ons land de laatste uitbraak van het virus dat verlamming en ademhalingsproblemen kan veroorzaken. In de bible belt raakten minimaal 71 mensen besmet, twee van hen overleden. 

Overlevers hebben soms levenslang te kampen met de gevolgen van het virus. Zoals Roelofje Mussche, als 10-jarig niet-gevaccineerd meisje een van de slachtoffers van een uitbraak in Staphorst in 1971. Mussche brengt al bijna vijftig jaar van haar leven door in een rolstoel, en kan niet zelfstandig ademen. ,,Het is best een zwaar leven”, zegt ze telefonisch. Misschien nog wel meer nu het coronavirus rondwaart in Nederland, waardoor ze extra kwetsbaar is. ,,Ik durf bijna niet meer naar buiten.” Het nieuws dat dinsdag vanuit Afrika kwam, dat de wilde polio daar definitief lijkt te zijn uitgeroeid, noemt Mussche ‘heel mooi'.  

Een paar decennia geleden raakten er in Afrika jaarlijks nog 75.000 kinderen besmet met polio. Dat werd daarna in rap tempo minder. In 2016 werd het virus nog aangetroffen in Nigeria, midden in het gebied waar de islamitische rebellengroepering Boko Haram actief is. Maar sindsdien is er nergens meer een uitbraak geconstateerd. Daardoor durft wereldgezondheidsorganisatie WHO nu de conclusie aan dat polio op het continent bedwongen is. 

Succes door vaccinatie

Aangezien er tegen polio nooit een medicijn is uitgevonden, maar al in de jaren 50 wel een vaccin, is het een succes dat door vaccinatie tot stand kwam, zegt arts-epidemioloog Marianne van der Sande, hoofd van het departement volksgezondheid van het  Instituut voor Tropische Geneeskunde in Antwerpen. ,,Absoluut. Het is een lange weg geweest, met veel tegenslagen, en het heeft veel geld gekost. Maar zonder vaccinatie was het niet gelukt.”

Zonder Bill Gates misschien ook wel niet. De steenrijke oprichter van Microsoft en zijn vrouw Melinda zijn met hun foundation een van de belangrijkste geldschieters van de wereldwijde inentingscampagne tegen polio. Het is saillant dat uitgerekend in coronatijd het jubelende bericht uit Afrika verschijnt. Ook bij Covid-19 is vaccinatie voor een deel van de bevolking een heet hangijzer, net als de financiële rol die Bill Gates speelt in de aanpak van de pandemie. 

Bill Gates, hier op bezoek in Ghana, is een belangrijke geldschieter van de internationale vaccinatiecampagne tegen polio. ©AFP

Van der Sande: ,,Dat een particuliere filantroop zo'n belangrijke rol speelt bij de bestrijding van volksgezondheidsproblemen, dat is natuurlijk ook niet ideaal. Maar in het geval van polio is het geld echt goed besteed geweest, dat staat buiten kijf.”

Geen definitieve overwinning

Het uitschakelen van de wilde polio in Afrika is nog geen definitieve overwinning, waarschuwt ze. De bevolking is er niet met een injectie ingeënt maar met druppeltjes, die een verzwakte vorm van het virus bevatten, wat via de ontlasting weer kan vrijkomen. ,,Die verzwakte variant waart daardoor op sommige plekken nog rond. Soms muteert zo’n variant helaas weer in een ziekmakend virus, wat nieuwe polio-uitbraken kan veroorzaken. De uitdaging blijft daarom om de vaccinatieprogramma's overeind te houden.”

Bovendien: in Pakistan en Afghanistan zijn nog wél brandhaarden van wilde polio te vinden. Zolang die niet bedwongen zijn, bestaat altijd nog het risico dat het virus weer wordt meegenomen naar andere landen. Zoals Nederland. In ons land is ruim 92 procent van de kinderen gevaccineerd tegen polio. Maar het verleden leert dat dat uitbraken niet altijd kan voorkomen, bijvoorbeeld in christelijke gemeenschappen met veel niet-ingeënte kinderen.

Vaccineren blijft dus ook in Nederland belangrijk, stellen experts. Zodat het poliovirus uiteindelijk dezelfde bestemming mag vinden als het levensgevaarlijke maar succesvol bestreden pokkenvirus: veilig achter slot en grendel in een laboratorium.