‘Ik was op mijn krachtigst als ik zingen kon combineren met activisme’
Vrijdag
geeft Joan Baez (78) haar allerlaatste concert in Nederland. De
Amerikaanse zangeres stopt met toeren. “Mijn stem gaat achteruit. Ik
hoor het en ik voel het.”
We
moeten even wachten. “Ik moet de deur opendoen voor mijn hond. Ze is
groot en blind en loopt als een paraderend paard met opgetrokken poten
door de tuin, zodat ze de dingen kan voelen voor ze ertegenaan loopt.”
Ze lacht er zelf smakelijk om.
Het
telefoongesprek met Joan Baez – de zangeres is thuis in het
Californische Woodside – enkele weken voor haar laatste Nederlandse
optreden - zal meermaals onderbroken worden omdat haar hond de tuin uit
of in wil. En gedurende het gesprek blijkt Baez, zeker voor iemand die
zich tijdens haar loopbaan als zangeres en activiste met de serieuze
zaken des levens heeft beziggehouden, een opvallend opgeruimde
gesprekspartner. Steeds weer klinkt haar aanstekelijke lach.
Folkpop
De
Amerikaanse singer-songwriter zit in 2019 precies zestig jaar in het
vak. Ze brak in de jaren zestig door met geëngageerde folkpopliedjes als
‘Farewell, Angelina’, ‘Love Is Just a Four-Letter Word’ en ‘We Shall
Overcome’ en was samen met Pete Seeger en Bob Dylan een van de
belangrijkste representanten van de protestgeneratie. Daarbij was haar
activisme (zie kader) altijd net zo belangrijk als haar muziek. Vorig
jaar bracht ze het nieuwe album ‘Whistle Down the Wind’ uit, maar
kondigde tegelijkertijd haar laatste tournee aan.
De
reden: de achteruitgang van haar vocalen. Het is het dilemma voor
iedere ouder wordende zanger en zangeres: doorgaan en het gevaar lopen
een schim van jezelf te worden of stoppen met optreden wanneer je merkt
dat je stem achteruitgaat. Baez koos voor het laatste en liet vorig jaar
weten dat haar ‘Fare Thee Well Tour’ haar afscheidstournee zou worden.
Als
het aan haar had gelegen, zou ze nog lang zijn blijven toeren, maar het
kost langzamerhand te veel moeite. “Ik heb mijn liverepertoire de
afgelopen jaren moeten aanpassen. Zo heb ik een aantal nummers
geschrapt omdat ik de hoge noten niet meer haal. Bij andere songs heb ik
om dezelfde reden de melodie veranderd. Het betekent dat ik voor elke
tour mijn songs opnieuw moet uitvinden. Als ik eenmaal op het podium sta
en het werk heb gedaan, is mijn stem oké, maar toch heb ik besloten om
te stoppen met optreden omdat ik het werk niet meer wil doen om dat
niveau te halen.”
Ze vergelijkt
zichzelf met een tennisspeler. Als die besluit te stoppen, houdt hij op
met trainen. Als hij toch door wil gaan hoewel hij over z’n top is, moet
hij twee keer zo hard werken. Non-stop. Zo is het ook met de stem. “Ik
houd ervan hoe mijn stem nu klinkt. Maar als ik mijn stembanden flexibel
wil houden, moet ik vier of vijf keer per week trainingen doen. En
zelfs dan gaat het achteruit. Ik hoor het en ik voel het.”
Uitverkochte zalen
Haar
laatste tournee bracht Baez vorig jaar naar Carré. Het concert was zo
snel uitverkocht, dat ze aanstaande vrijdag een extra concert geeft. Het
zal haar allerlaatste optreden in Nederland ooit zijn.
Hoe
voelt dat, zo’n afscheidstournee? Baez lacht: “Leuk, want er komen veel
mensen op de optredens af, omdat ze weten dat het de laatste keer is
dat ze me live kunnen zien. We spelen voor uitverkochte zalen en doen
zelfs twintig shows in het Parijse Olympia. Dat had vast niet gekund als
we het afscheid niet hadden aangekondigd.”
Tijd
voor weemoed of verdriet is er nog niet geweest. “De reactie zal pas
achteraf komen, vermoed ik. Misschien ben ik opgelucht, misschien in
rouw, misschien allebei. Om eerlijk te zijn, ik weet het niet.”
Baez
heeft nog geen concrete plannen voor haar toekomst, maar is vast van
plan om dingen te gaan doen waar ze eerder niet aan toe is gekomen. “Ik
weet dat ik thuis zal zijn en dingen zal doen die ik al twintig jaar wil
doen.” Schaterlachend: “Zoals een kanarie nemen en hem in huis horen
zingen.” Ook verheugt ze zich erop dat ze zoon en kleindochter meer zal
zien.
Schilderen
De
emoties die ze tot dusver in haar live-optredens stopte, verwacht Baez
deels in haar andere passie te zullen stoppen: schilderen. Vol
enthousiasme vertelt ze over het portret dat ze maakte van Emma
Gonzalez, de scholiere die de schietpartij op haar school in Florida
overleefde en vorig jaar tijdens de March for Our Lives zo’n
indrukwekkende toespraak hield. “Geef me je e-mailadres, dan stuur ik je
een foto van het schilderij op.” Even later verschijnt het schilderij
in rood en groene tinten van een ernstig kijkende Gonzalez in de
mailbox.
De meeste energie zegt Baez
echter te zullen steken “in uitvinden hoe het is om te leven” als vrouw
op leeftijd . “Ik woon alleen en ik vind het belangrijk om op mijn
leeftijd te denken over hoe het is om ouder te worden. Dat is een
onderwerp waar we het in dit land niet over hebben. Ik heb besloten om
mijn gezicht niet chirurgisch te laten veranderen. Dus dat betekent de
realiteit van oud worden onder ogen te komen. Mijn gezicht zal verzakken
en de rimpels zullen komen. Ik heb gelukkig mijn moeders botstructuur,
maar de hoeveelheid energie die je erin moet steken om er jong uit te
blijven zien moet uitputtend zijn. Ik kijk liever in de spiegel en
accepteer wat ik zie. Of het me nu bevalt of niet.”
Niet
meer optreden betekent voor Baez, die toegeeft dat ze wel altijd de
druk heeft gevoeld om slank te blijven, ook dat ze niet meer op haar
gewicht hoeft te letten. “Zolang ik concerten geef, zal ik proberen met
oefeningen in vorm te blijven. Het is een continu gevecht om er goed uit
te zien en in mijn jeans te passen. Ik heb me vaak afgevraagd of ik,
wanneer ik niet meer optreed, dik zal worden.” Schaterend: “Misschien
word ik wel als mijn oudere zus, die het geen donder interesseerde hoe
ze eruitzag. Maar het kan ook dat ik zo ijdel ben dat ik toch blijf
proberen slank te blijven.”
De activist
De
zangeres is net zo bekend om haar muziek als om haar activisme dat als
een rode draad door haar leven en muziek loopt. Zo zette ze zich in
tegen de oorlog in Vietnam en voor de Amerikaanse burgerrechtenbeweging.
“De hoogtepunten uit mijn leven vielen samen met de momenten waarop ik
beide hoeden op had: activisme en muziek. Dan was ik op mijn krachtigst
en nuttigst.”
Als voorbeeld noemt ze
hoe ze in 1966, toen de gesegregeerde scholen net waren afgeschaft, in
Grenada, Mississippi zwarte leerlingen begeleidde die voor het eerst
naar een witte school gingen. “Martin Luther King Jr. had me gevraagd
met ze mee te lopen tot hij zou kunnen komen. Liep ik daar met kleine
zwarte kinderen, die met stenen werden bekogeld. Mijn aanwezigheid
maakte het voor witte volwassenen moeilijker de stenen naar de kinderen
te gooien. Ik was trots en sterk. Ik zei tegen een grote politieman: ‘We
brengen deze kinderen naar school’. Hij antwoordde in dat zuidelijk
accent: ‘Je kunt niet verder’. Misschien was ik stom en m’n hart
bonsde, maar het was een uitdaging die ik graag aanging.”
Nu
nog zet Baez zich in voor zaken die haar aan het hart gaan. Al doet ze
wel een stapje terug ten faveure van de nieuwe generatie. “Ik las
onlangs Bertrand Russell. Zijn stelling is: op een gegeven moment heb je
gedaan wat je moest doen. Dan loop je niet meer in de frontlinie bij
marsen. Veel jonge actievoerders willen niets met volwassenen te maken
hebben. Ik geef ze geen ongelijk. Wat hebben we voor ze gedaan? Onze
erfenis is een nachtmerrie.” Baez verwijst naar de klimaatverandering.
“Ik weet niet wat ik moet doen. Het is zo drastisch. Ik zie niet hoe
mijn kleindochter een kans heeft op een echt leven. Dat is niet
pessimistisch, maar realistisch.”
Geen opmerkingen:
Een reactie posten