Bertrand Chamayou neemt je als een sjamaan vol mededogen mee door Messiaens ‘Vingt Regards’
Vingt Regards sur l’Enfant Jésus
Bertrand Chamayou
Muziekgebouw, Amsterdam
★★★★★
Maar liefst vier keer mocht sterpianist Bertrand Chamayou terugkomen om het applaus in ontvangst te nemen. En dat was terecht, want de Fransman had de volle zaal net door een twee uur durende muzikale herfststorm gesleept.
Vingt Regards sur l’Enfant Jésus van de Franse componist Olivier Messiaen (1908-1992) is voor pianisten een ultieme proeve van bekwaamheid, en de 42-jarige Chamayou slaagde in het Muziekgebouw met vlag en wimpel. Dat hij de uitdaging aankon, had hij al bewezen met zijn opname uit 2022 (op Erato). Maar Chamayou’s optreden in Amsterdam was een herinnering aan het feit dat het fysiek bijwonen van een concert zo veel meer biedt dan het luisteren naar een album.
Waar de plaat van Chamayou soms wat ondoordringbaar of afstandelijk kan voelen, wist hij het publiek als een soort sjamaan bij elke noot aan de hand te nemen. De muziek van Messiaen – een meditatie in twintig delen op het kind Jezus – is bepaald geen lichte kost; grillige motieven, raadselachtige akkoorden en dissonantie alom. Chamayou leek alles met mededogen voor de zaal te spelen, zonder te betuttelen.
Nooit schel of agressief
Zo voelen de hoge dissonante notenclusters die Messiaen gaandeweg het stuk over het hoofdmotief sprenkelt nooit schel of agressief. Ook als de muziek bouwt in intensiteit blijft Chamayou gecontroleerd en is elk akkoord gehuld in dun laagje zijdezachte stof. De stortvloed aan noten die het stuk soms kenmerkt, blijft helder gearticuleerd. Die evenwichtige controle zit ook in hoe de Fransman het podium op loopt; zeer correct en formeel. Maar wat zijn loop niet verraadt, is de emotie die hij in de muziek stopt.
Naarmate de tijd verstrijkt – iedereen is het besef van tijd dan al lang en breed kwijt – wekt Chamayou steeds meer de indruk van iemand die aan één stuk door een zevenkamp aflegt. Uit wat voor vaatje tapt de Fransman, vraag je je af als hij na een korte stilte even inhoudt en uitademt, en daarna gelijk weer die wonderlijke wereld van Messiaen oproept.
Ook de dynamische controle van Chamayou is indrukwekkend. Regelmatig gaat hij op magische wijze naadloos over van een gewelddadige passage in het stuk naar een liefelijkheid die iedereen meteen in een soort serene rust laat zweven.
Alsof je in een schilderij van Escher rondloopt
Die lieve kant van Messiaen is makkelijk te beminnen. Neem het openingsstuk van de Vingt Regards. Messiaens golvende en mysterieuze akkoorden volgen een eigen logica die je in geen enkele andere muziek hebt gehoord. Het mysterie verleidt je, trekt je naar binnen, en maakt je hunkerend. Alsof je in een schilderij van Escher rondloopt en je je reikhalzend afvraagt wat er achter de volgende deur zit.
En dan is er ineens achter die deur de ruige, chaotische Messiaen die je van Eschers wenteltrap laat afdonderen. De grootste verdienste van Chamayou is dat hij ook die razende, agressieve, chaotische Messiaen invoelbaar weet te maken.
Na een tijd vergeet je überhaupt dat er zoiets bestaat als dissonantie. Chamayou trekt je zo ver die wonderlijke wereld van Messiaen in dat wat in het dagelijks leven akelig of tergend zou kunnen klinken, gewoon een volgende melodie wordt.
Lees ook:
Viotti en Chamayou vinden elkaar perfect in pianoconcert van Ravel
De samenwerking met Bertrand Chamayou in Ravel pakte perfect uit. De Franse pianist maakte zijn naam volledig waar, paarde poëzie en puur krachtvertoon in die ene linkerhand- en arm, en toverde onvermoede klanken uit de vleugel.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten