Nederlandse uitgever van Roald Dahl over aanpassingen: ‘In zijn stereotyperingen zit juist zijn humor’
Grote consternatie bij uitgeverij De Fontein van de boeken van Roald Dahl. In zijn kinderboeken heeft de Britse uitgever typeringen en passages herschreven omdat ze discriminerend zouden zijn.
De Nederlandse uitgever van de wereldberoemde Roald Dahl-boeken is onthutst nu de Britse uitgeverij Puffin en de Roald Dahl Story Company honderden veranderingen hebben aangebracht in kinderboeken van de Britse schrijver (1916-1990). Het gaat vooral om typeringen van personen. Er zijn zogeheten sensitivity readers ingeschakeld, die zijn oeuvre hebben nageplozen op ongerechtigheden ‘zodat voortaan iedereen van zijn boeken kan genieten’, zegt uitgever Puffin.
Zo is in het Britse origineel van Sjakie en de chocoladefabriek het personage Caspar Slok nu ‘enorm’ in plaats van ‘dik’, mevrouw Griezel is niet meer ‘lelijk’ en Oempa Loempa’s zijn genderneutraal gemaakt. In plaats van ‘kleine mannetjes’ zijn het nu ‘kleine mensjes’. Soms zijn ook passages toegevoegd. In het origineel van De Heksen stond dat heksen pruiken dragen, maar eigenlijk kaal waren. Daaraan is toegevoegd: ‘Er kunnen veel redenen zijn waarom vrouwen pruiken dragen en daar is zeker niks mis mee.’
‘Overdrijvingen van Dahl laten kinderen nadenken’
De directeur van De Fontein, de uitgeverij die al meer dan twintig jaar de Nederlandse vertalingen van de Dahl-boeken uitbrengt, neemt dit hoog op. Joris van de Leur: “Roald Dahl is de reden dat ik bij deze uitgeverij ben komen werken. Zijn humor is ongeëvenaard. We hadden steeds goed contact met The Dahl Company die hier nu mede voor verantwoordelijk is. Bij elke herdruk van Dahls boeken passen wij wel eens kleine dingen aan, in overleg met vertaalster Huberte Vriesendorp, maar haar vertalingen zijn al jaren unaniem en alom geprezen. Over anderhalve week is de kinderboekenbeurs in Bologna, daar gaan we ernstig in gesprek met de Britten.” Het is nog niet duidelijk wat dit precies voor de Nederlandse vertalingen gaat betekenen.
Er zitten natuurlijk stereotyperingen en overdrijvingen in Dahls boeken, zegt Van de Leur. “Maar daar zit juist zijn humor in. Die herkennen kinderen en die laten kinderen nadenken over goed en kwaad. Dat maakt het ook tijdloos. Als je die er allemaal uithaalt, boet het aan kracht in.”
Ook de Britse schrijver Salman Rushdie is not amused. Hij schrijft op Twitter: “Roald Dahl was geen engel, maar dit is absurde censuur. Puffin Books en de Dahl-company moeten zich schamen.” En Suzanne Nossel van PEN America, een organisatie die de vrijheid van meningsuiting in de Verenigde Staten en wereldwijd verdedigt, zegt ‘ontzet’ te zijn.
Kinderen zijn niet zo dom
Aan Trouws kinderboekenrecensent Bas Maliepaard de vraag waar dit toe leidt. Gaan we straks alle boeken nalopen op kwesties die eventueel iemand kunnen beledigen? “Sommige ingrepen in kinderboeken begrijp ik, zoals het n-woord dat is verwijderd uit de boeken van Astrid Lindgren. Ouderwets taalgebruik in boeken wordt bij herdrukken best vaak aangepast voor volgende generaties, ook dat snap ik.”
Dus, zegt Maliepaard, klassiekers zijn heus niet per se heilig. “Maar ik heb moeite met veranderingen in de scherpe kantjes van een verhaal. Roald Dahl schuurt, is venijnig, maakt je aan het lachen. Kinderen zijn niet zo dom, zij weten heel goed dat je het als juf niet kunt maken om een kind aan z’n haren over het schoolplein te slingeren, zoals juffrouw Bulstronk doet in Matilda.”
“Bovendien, kinderen zitten niet op een Roald Dahl-dieet. Die krijgen ook andere boeken te lezen, waar de rolpatronen en de karikaturen weer heel anders zijn. Ik denk niet dat je zulke vergaande veranderingen moet doen. Als je het nodig vindt, kun je ook een toelichting in het boek zetten.”
Overigens werden eerder al niet zozeer Dahls boeken, maar diens uitspraken bekritiseerd. In 2020 boden nabestaanden van Dahl samen met The Dahl Company publiekelijk hun excuses aan voor diens antisemitische uitlatingen. In een interview in 1983 stelde hij bijvoorbeeld dat ‘in het Joodse karakter iets zit wat vijandigheid oproept. Zelfs een miskleun als Hitler koos hen met een reden als doelwit.’
Lees ook:
Jamal Ouariachi schreef een roman over de wokebeweging: ‘In die onvrijheid, daar zit mijn weerzin’
In zijn nieuwe roman Herfstdraad fileert Jamal Ouariachi het gedachtegoed van de wokebeweging. Harde strijd tegen racisme, prima. Maar de orthodox-religieuze trekjes van woke zinnen hem niet.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten