Alleen jij, ik en de liefde
−
15/05/16, 22:00
© Brechtje Rood.
"Als ik voor mezelf spreek: ik heb het nodig dat er genoeg mensen in de
wereld rondlopen die weet hebben van liefde, toewijding, trouw en
tederheid."
Essay
Neem meerdere partners tegelijk, dan zul je van liefdesverdriet nooit
last hebben, zeggen polyamoristen. Jan Drost bezingt liever de
duoliefde.
Als filosoof word ik regelmatig gevraagd voor lezingen over de liefde; dat krijg je ervan als je er een boek over schrijft. Een paar jaar geleden viel me op dat er steeds vaker ook een hersenwetenschapper bij werd uitgenodigd, die dan zijn objectieve licht op de liefde moest laten schijnen. Dit vanuit de gedachte dat als wij ons brein zijn, onze liefde daar dan ook wel zal zetelen.
De laatste tijd verschuift dit: er schuiven bij zulke avonden over de liefde nauwelijks nog breinwetenschappers aan. En de thematiek verandert ook: de gesprekken gaan vaak over monogamie versus polyamorie, waarbij dat laatste nogal eens wordt gepropageerd als het medicijn voor al onze liefdeskwalen.
Voorstanders van polyamorie worden in de media niet moe monogame relaties af te doen als uit de tijd, bezitterig, preuts, iets voor bangeriken, onvrij en onnatuurlijk. Waarom doen zij dat? Bewijzen ze de liefde er een dienst mee?
-
Er is niets mis mee om aan je geliefde te vragen of die er in de eerste plaats voor jou zou willen zijn
-
© TR Beeld.Jan Drost schreef het boek 'Het Romantisch Misverstand'.
Laatst was ik gevraagd voor een lezing in Amsterdam over het 'Het einde van de monogamie'. Mijn eerste gedachte was: ik ga de monogamen een hart onder de riem steken. Ik had behoefte de 'duogeliefden' duidelijk te maken dat zij allesbehalve niet meer van deze tijd zijn.
Er is niets mis mee om aan je geliefde te vragen of die er in de eerste plaats voor jou zou willen zijn. Dat is niet per se egoïstisch of bezitterig, verre van zelfs. Want een dergelijke vraag veronderstelt wederkerigheid: jouw antwoord aan de ander moet dan zijn dat jij er in de eerste plaats voor de ander zult zijn. En dat schept verantwoordelijkheid.
Tijdens mijn lezing vroeg ik aan het publiek: Wie voelt zich wel eens bang of bezorgd als monogame relaties weer zo worden afgeserveerd? Aardig wat mensen staken hun hand op.
Waarna ik een pleidooi hield voor de vrijheid om zelf de liefdesrelatievorm te kiezen die bij jou en de ander past - oprecht monogaam, of oprecht polyamoreus, of wat dan ook. Dat zou pas echt van deze tijd zijn. We zijn geen tegenstanders, als we erkennen dat we allemaal op onze manier ernaar verlangen liefde te geven en te ontvangen.
Aan het einde van de avond kwam Simone van Saarloos naar me toe. Ze vroeg of ik op haar doelde toen ik het had over de moddergooiers tegen de monogamie. Ik knikte. Ze zei dat ze in haar boek 'Het monogame drama' veel genuanceerder was en gaf me een exemplaar. Ze was benieuwd wat ik ervan vond.
Daarna vroeg ze hoe het met me ging. Ze had gehoord dat mijn relatie voorbij was. Ik vertelde dat ik daar behoorlijk stuk van was geweest.
Tja, lachte ze, "als je polyamoreus was geweest, had je dat niet gehad".
Ik zag dat ze het niet onvriendelijk bedoelde.
In haar boek schiet Van Saarloos met grof geschut: ze heeft het over het 'failliet van de monogamie' en dat het bewijs dat een monogame relatie niet werkt 'al voldoende aanwezig' is. Zo'n relatie is een 'contraproductieve illusie', "geen warme cocon waarin het vredig thuiskomen is, maar een verstikkende uiting van hang naar veiligheid - vroeger economisch, nu veelal emotioneel, die ons kwetsbaar maakt. En die gedoemd is om dood te bloeden, want waar gewenning optreedt, kwijnt het verlangen weg."
Valse romantiek
Onder polyamoristen schijnt mijn boek 'Het romantisch misverstand' populair te zijn, waarschijnlijk omdat ik niet pleit voor één specifieke liefdesstijl. Waar het mij om gaat is dat valse romantiek de vijand is van elke liefdesrelatie, niet het feit dat je voor een exclusieve liefdesrelatie kiest.
Maar ook wie meerdere relaties tegelijk probeert te onderhouden, kan ten prooi vallen aan romantische misverstanden. Misschien dan zelfs meer. Het risico bestaat dat je jezelf in het middelpunt plaatst en als een romantisch consument de geliefden bij elkaar shopt tot jouw hele behoeftepalet gedekt is. De vijand van de liefde is agressief idealiserende en veeleisende romantiek, niet monogamie.
Misschien kunnen sommige polyamoristen gewoon niet geloven wat Hans Andreus dichtte, dat
alleen maar een man alleen maar een vrouw,
dat een mens een mens zo liefhad
als ik jou.
Die alleenmaareenmanalleenmaareenvrouw-relatie kende Van Saarloos zelf, twee jaar lang. Ze was jaloers op haar voorgangster en ze probeerde dat weg te redeneren. "Zolang ik aan haar bleef denken," schrijft ze, "zolang ik mezelf naast haar zette, voelde ik onvermogen en pijn. Maar zodra ik mijn geliefde als een ongrijpbare ander kon zien - iemand met wisselende rollen en kanten -, was het ineens minder moeilijk.
Een intellectueel rookgordijntje
De eerste polyamoreuze verhouding die op mijn monogame relatie volgde, vereiste dezelfde denkstappen. Dit keer moest ik ervaren dat de acceptatie van het verleden als grote afwezigheid ook over elementen in het heden - andere, gelijktijdige geliefdes - kan gaan. Iets hoeft niet achter slot en grendel te liggen om het ongemoeid te laten."
Dit is wat je noemt een intellectueel rookgordijntje. Want de moeilijkheid is juist dat hier níet dezelfde denkstappen zijn vereist. Weten dat jouw geliefde van iemand gehouden heeft voordat hij jou ontmoette, is iets heel anders dan weten dat hij van iemand houdt en wellicht met haar vrijt op hetzelfde moment dat jij thuis op de bank zit. Doen alsof verschillende dingen hetzelfde zijn maakt ze nog niet hetzelfde.
Een voordeel van meerdere liefdesrelaties is volgens Van Saarloos dat er 'nooit een vanzelfsprekende nummer één' is, 'waardoor je aandacht altijd moet bevechten'. Mij riekt dit naar een soort neoliberalisme - alsof ik het zusje van Rutte hoor praten. Een vrije markt waarin vaste contracten als hopeloos ouderwets worden weggezet en losse, tijdelijke contracten zonder enige sociale zekerheid de hemel in worden geprezen.
Tekst loopt door onder foto.
-
© Brechtje Rood.
Dat veronderstelt wel een afhankelijkheidssprong, je moet het risico nemen een ander te vertrouwen. Maar het omgekeerde geldt dan ook: om het vertrouwen van de ander waard te zijn moet jij ook je best doen een veilige haven voor de ander te zijn. Misschien ligt daar het probleem voor veel mensen, hebben ze daar geen zin in, lijkt dat in hun ogen te veel op onvrijheid, een te groot offer om te brengen voor een ander.
De juiste hardheid
Van Saarloos citeert de Libanees-Amerikaanse auteur (en ex-derivatenhandelaar) Nassim Nicholas Taleb: "Aangenomen dat we over de juiste hardheid beschikken, hebben we behoefte aan toeval, chaos, avonturen, onzekerheid, zelfontdekking, bijna-traumatiserende gebeurtenissen, alle dingen die het leven de moeite waard maken."
Niet wakker liggen om iets wat je een ander hebt aangedaan, klinkt mij nogal gewetenloos in de oren. Deze hardheid past niet bij mijn mensbeeld en mijn ethiek. Liever streef ik naar het cultiveren van de juiste zachtheid, waarin je je desnoods ten koste van je nachtrust om de ander blijft bekommeren. Schuldgevoel is een kwetsbaar menselijk vermogen, waaruit empathie blijkt en het voornemen kan ontstaan het goed te maken, het beter te doen, en in het vervolg meer rekening te houden met de ander.
Ik denk niet dat we leven in een tijd van het einde van de monogamie. Ik denk dat we nu een kans hebben op een nieuw en beter begin van de liefde. Als mensen zich veilig voelen bij elkaar, kunnen zij het leven beter aan. En ik kan mij voorstellen dat voor de meeste mensen die basisveiligheid het beste vorm te geven is in een exclusieve liefdesrelatie, een duoliefde, omgeven door de ruimere veilige kringen van vrienden en familie.
Als ik voor mezelf spreek: ik heb het nodig dat er genoeg mensen in de wereld rondlopen die weet hebben van liefde, toewijding, trouw en tederheid, en die het ongelooflijk mooi vinden om hun best te doen een veilige haven voor een ander te zijn. Een culturele oorlogsverklaring aan de liefde heeft niemand verdiend.
Soms eindigt een exclusieve liefdesrelatie in een drama, dat is waar. En daar kun je stuk van zijn. Maar hoe je het ook doet, hoe je het ook vormgeeft, liefhebben gaat niet zonder pijn. Daar is geen medicijn tegen. De pijn van liefdesverdriet verwijst naar wat je had, en met wie je dat had, en dat was heel wat.
Dat had ik voor geen goud willen missen.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten