InterviewAnton Corbijn
Anton Corbijn: domineeszoon tussen de wereldsterren
Als jongen wilde Anton Corbijn niets liever dan weg uit zijn protestantse omgeving. Hij fotografeerde alle wereldsterren, maar in een tentoonstelling legt hij nu verbanden met zijn jeugd: ‘Omarm het maar, in plaats van ertegen te vechten’.
Anton Corbijn heeft zijn oude tekenleraar uitgenodigd om zijn tentoonstelling in het Amstelveense Cobra Museum te komen bekijken. 96 jaar is Klaas Sans. Tijdens het interview loopt hij achter zijn rollator geïnteresseerd en trots langs de ruim 200 foto’s van zijn oud-leerling. Hij was destijds, in 1974, al overtuigd van het talent van Corbijn. “Een mooie vis in de vijver”, noemt hij hem.
Blijf op de hoogte
Krijg een melding bij belangrijke artikelen over Cultuur & Media.
Dat hij altijd contact heeft gehouden met zijn oude tekenleraar zegt veel over Corbijn, die even later terloops vertelt dat Bono, de zanger van de band U2, anderhalf jaar geleden getuige was op zijn huwelijk. Meerdere van de wereldberoemde muzikanten, acteurs, kunstenaars, mode-ontwerpers en modellen die de muren sieren, rekent hij tot zijn vriendenkring. De leden van Depeche Mode, Tom Waits, Bryan Ferry en de succesvolle Nederlandse dj Martin Garrix, die bij de opening van de tentoonstelling kwam opdraven om het museum een steuntje in de rug te geven. “Het Cobra Museum heeft een moeilijke tijd achter de rug, als Martin komt trekt dat ook jonge mensen”, zegt Corbijn. Het heeft geholpen, in de eerste week kwamen al vierduizend mensen naar het museum dat een maand eerder de deuren dreigde te moeten sluiten wegens geldproblemen.
Corbijn houdt even stil bij een portret van David Bowie in pak, met een gleufhoed op zijn hoofd. “Hij ziet eruit als een Berlijnse spion. Nee, ik zou hem geen vriend noemen, maar we hadden wel een goede band. Het zijn allemaal mensen die invloed hebben op je leven, op je manier van kijken. Je leert waar je op moet letten, David was supergoed in de visuele kant.”
Tekenleraar Sans was een van de eersten die hem inspireerden. “Ik wist heel zeker dat ik fotograaf wilde worden, maar geen enkele kunstacademie liet mij toe. Toen ben ik naar de MTS fotografie gegaan. Dat was helemaal niet geschikt voor mij. Ik had het atheneum afgemaakt dus het was niet mijn niveau. Je leerde er hoe je een pakje sigaretten mooi moest fotograferen. Verschrikkelijk, daardoor haat je fotografie uiteindelijk. Maar Sans had liefde voor dingen. Hij was het enige lichtpunt op die school, terwijl ik niet kan tekenen of schilderen.”
Het beloofde land
Corbijn werd in 1955 geboren in Strijen, een dorp in de Hoeksche Waard. Zijn vader was er dominee van de Nederlands Hervormde kerk. “Het was er allemaal vrij serieus”, zegt hij met gevoel voor understatement. Corbijn vond het verstikkend, de fotografie werd zijn uitweg. Toen hij een jaar of acht was, zag hij een foto van The Beatles. Toen hij ook hun muziek hoorde was hij vastbesloten: hij wilde deel uitmaken van die wereld, hij noemt het ‘mijn beloofde land’.
Als fotograaf lukte dat. Eerst fotografeerde hij Nederlandse bands en artiesten, in de tentoonstelling is een foto van Herman Brood te zien, die hij vaak portretteerde. In 1979 vertrok hij naar Londen, want daar gebeurde het echt. “Ik voel me aangetrokken tot mensen die diep gaan in waar ze mee bezig zijn. Dat doe ik zelf ook. Ik ging er echt voor, ik wilde die foto’s maken, ik was in niks anders geïnteresseerd.” Om hem heen werden natuurlijk overvloedig drugs gebruikt, maar daar had hij dan weer weinig mee. “Herman was natuurlijk een duidelijk geval. Toen rookte ik nog weleens jointjes. Maar ik denk dat ik nooit de controle heb willen verliezen.”
Het zal vast met zijn achtergrond te maken hebben, beaamt hij op de voor hem kenmerkende bedachtzame manier. Corbijn is geen man van veel woorden. In ieder geval kwam de protestantse soberheid hem in deze tijd goed van pas. “Ik leefde zonder klagen van heel weinig geld, kreeg heel weinig betaald voor de foto’s. In Nederland woonde ik in een bordeel, in Engeland in een kraakpand. Ik was niet van lenen. Als je het niet hebt, kun je het niet uitgeven.”
Altijd een diepere bodem in zijn werk
Als hij nu terugkijkt, ziet hij dat het protestantisme een stempel heeft gedrukt op zijn werk. ‘Mensheid, menselijkheid en empathie’ zijn woorden die hij altijd in zijn achterhoofd heeft zitten. Hij verkeerde weliswaar in de wereld van seks, drugs en rock-‘n-roll, maar er moest altijd een diepere bodem in zijn werk zitten. “Ik heb het geprobeerd, om weggooifoto’s te maken”, zegt hij met een lachje. “Maar ik moet altijd inhoud geven. Daar berustte ik op een gegeven moment in. Dat is dan mijn kracht, niet mijn zwakte. Omarm het maar, in plaats van ertegen te vechten.”
Twee portretten van zijn ouders hangen prominent aan het begin van de tentoonstelling. “Het eerste is uit 1972, die heb ik genomen met de camera van mijn vader. Het tweede is van later. Daar zijn ze opener, veel losser dan op de eerste – ze zaten ook vast in een stramien”, zegt hij liefdevol. Hij heeft de portretten niet eerder tentoongesteld. “Ik wilde nu laten zien waar ik vandaan kom.”
Het past volgens hem ook helemaal in het thema dat de tentoonstelling draagt: mode. In het dorp van zijn jeugd werd op zondag zwarte kleding gedragen. Wat mensen dragen – of juist niet – zegt meer over mensen dan Corbijn in het begin van zijn carrière besefte. “Ik had nooit een stylist bij me.” Hij fotografeerde de muzikanten in het kloffie waarin ze voor de shoot verschenen. Maar dat had meer dan eens grotere zeggingskracht dan verwacht.
Corbijn staat stil bij de foto van Joy Division waarmee hij in 1980 doorbrak in het Verenigd Koninkrijk. De vier bandleden zijn gehuld in lange zwarte jassen en verdwijnen in een metrotunnel. Zanger Ian Curtis is de enige die omkijkt. Niet lang nadat het beeld geschoten werd, overleed Curtis. De foto lijkt, mede door die jassen, een voorbode van een begrafenis.
Mooie vrouwen
Corbijn dook voor deze tentoonstelling in zijn omvangrijke archief en zocht er foto’s uit waarop de kleding van mensen, of juist het ontbreken daarvan, een belangrijke rol speelt. En zo hangt het keurige domineesechtpaar uit Strijen pal naast een sensuele foto van het Engelse supermodel Kate Moss. Corbijn vroeg haar begin jaren negentig voor een van zijn eerste commerciële mode-opdrachten, een campagne voor Levi’s.
Hij zou haar nog vaak voor de lens krijgen. Aanvankelijk vond hij het fotograferen van zo’n mooie vrouw best lastig. “Vroeger wist ik echt niet wat ik met modellen aan moest. Die mensen zijn zo mooi, wat kan ik daaraan toevoegen? In eerste instantie ging het mij om de schoonheid vanbinnen die ik probeerde te bereiken.”
Dat hij ook schoonheid onder een perfect uiterlijk zichtbaar kan maken, bewijst een portret van Christy Turlington, naakt in de regen. Het Amerikaanse supermodel is onaards mooi, maar Corbijn maakt haar weer menselijk. “Christy en ik zaten in Dublin bij een vriend. Het was ontzettend slecht weer. Ik stelde voor om een foto te maken. Het was heel spontaan, niet voor een magazine. Met modellen werk je veel meer met hun lichaam, dat gaat heel gemakkelijk, het is hun natuur.” Verderop hangen nog meer foto’s van supermodellen die hij allemaal bij voornaam noemt: “Naomi, Helena, Eva. Ik leerde ze allemaal sociaal kennen. Die foto’s heb ik ook voor mezelf gemaakt.”
Als zijn vrouw ter sprake komt, licht zijn gezicht op
De modewereld kwam nog dichterbij door zijn vrouw, Nimi Ponnudurai. Zij is ontwerpster. Er hangt een foto van haar in het Cobra Museum en als ze ter sprake komt, licht het gezicht van Corbijn helemaal op. “Zullen we even naar haar toe lopen? Wel leuk om haar weer even te zien, want ze is er nu niet bij”, zegt hij enthousiast. Kijkend naar haar portret – ze is een slanke vrouw met lang donker haar – vertelt hij over het modemerk WoollyBoolly dat ze heeft opgezet. “Ze maakt ontzettend mooie dingen van wol, handgebreide kasjmier.” Dat doet ze kleinschalig, met vrouwen in Peru, Bolivia en Bosnië die daarvoor een eerlijk salaris krijgen.
Corbijn deed uiteraard de fotografie voor haar label, opvallend vrolijk gekleurde beelden in zijn overwegend stemmige oeuvre. “Ik ben beïnvloed door haar, ze heeft veel kennis van kleding. Ik ben me nu meer bewust van wat ik aantrek”, zegt hij. Wat hij het liefst draagt? Dit, zegt hij en spreidt zijn armen om zijn simpele grijsbruine broek en jasje te showen. “Ik draag het liefst werkersjasjes uit China.”
Corbijn en Ponnudurai zijn al dertien jaar bij elkaar, anderhalf jaar geleden zijn ze getrouwd. Ze wonen deels in Amsterdam, deels in Kenia. Momenteel is Corbijn op geen van beide adressen veel te vinden, zegt hij, want hij is een film aan het draaien met actrice Helen Mirren in de hoofdrol. Corbijn is ook succesvol als regisseur, hij oogstte veel lof met Control, een film over Ian Curtis en The American, waarin George Clooney de hoofdrol speelde.
“Ik ben met kerst maar heel even in Kenia geweest. Het duurt maanden om een film te maken, dat is super intensief. Totaal het tegenovergestelde van fotografie. Een foto maak ik in tien minuten. Zo relaxed, zo makkelijk en leuk – een man met zijn camera. Voor de foto’s hier heb ik vrijwel nooit een statief gebruikt.” Ook al werkt Corbijn tegenwoordig ook digitaal, het aloude fotorolletje oefent een grote aantrekkingskracht op hem uit. “Een paar dagen of weken weet je niet wat het resultaat is. Dat vind ik een aangename spanning, daar ben ik mee opgegroeid.”
Koningspaar
Hij werkt altijd snel. “Dat heb ik in mijn begintijd geleerd. Dan ging ik met een journalist mee naar een interview en kreeg ik twee minuten. Ik kan iedere situatie voor me laten werken.” Ook voor het koningspaar had hij weinig tijd nodig. Vorig jaar maakte Corbijn een nieuwe serie staatsieportretten van Willem-Alexander en Máxima. “Aan de officiële foto’s is weinig eer te behalen”, vindt hij. “Die moeten in een stramien vallen. Ik wilde heel graag ook een foto voor mezelf maken en daar stemden ze in toe.”
Dat beeld, ook in ‘twee minuten’ geschoten, hangt in het museum. Op de zwart-witfoto staat het koningspaar in galakleding voor een spiegel. Ze zijn onscherp, maar het spiegelbeeld van Máxima is wel scherp en kijkt de toeschouwer van onder haar diadeem indringend aan. Voor die kenmerkende onscherpte in veel van zijn foto’s heeft Corbijn tegenwoordig een goed excuus. “Ik zie niet erg goed, daar leer ik mee leven. Soms zijn de foto’s niet zo scherp als ik dacht toen ik ze maakte. Dat doe ik niet altijd expres, gezichtsuitdrukkingen worden tegenwoordig lastiger om te lezen.” Relativerend: “Stijl is je onvermogen om het op een andere manier te doen, je beperking is je kracht.”
Die stijl is onverminderd populair, de wereldsterren weten Corbijn steeds weer te vinden. Zijn ze altijd tevreden? Nee, de Rolling Stones waren in 1995 helemaal niet blij met de foto waarop de vier leden gekke hoge tovenaarshoeden dragen. Je kunt het aan hun gezichtsuitdrukking zien. “Ik had geen zin in een brave foto met de Stones. Ik heb die hoeden laten maken en meegenomen. Mick zei: ‘Die draag ik alleen als Charlie het ook doet’.” Grinnikend vertelt Corbijn hoe hij vervolgens Charlie Watts wijsmaakte dat Mick Jagger al akkoord was. “De foto werd gemaakt, maar achteraf keurde Mick er geen enkele goed. Pas jaren later, toen hij naar een filmpremière van mij was gekomen, gaf hij toe.” Corbijn kijkt nog eens naar de foto en zegt, voor zijn doen onbescheiden: “Het is de laatste goede foto van de Stones, vind ik. Alles is nu zo keurig en voorspelbaar geworden.”
Anton Corbijn - MOØDe is tot 12 mei te zien in het Cobra Museum voor Moderne Kunst in Amstelveen.
Lees ook:
Recensie Squaring the Circle’
Anton Corbijn toont met ‘Squaring the Circle’ de visuele kant van popmuziek
Anton Corbijn maakt nieuwe staatsiefoto’s van koningspaar
Naast de nieuwe staatsiefoto’s maakte Anton Corbijn ook een analoog zwart-witportret van het Koninklijk Paar.
Zo ziet een Rembrandt eruit door de lens van Anton Corbijn
Beroemde fotografen onder wie Anton Corbijn en Rineke Dijkstra mochten een eigen draai geven aan de oude meesters in het Mauritshuis. Resultaat: foto’s van een appende stiefdochter, verstrengelde lichamen en een geamputeerde hand.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten