‘De DDR is verdwenen. Er is nu één groot West-Duitsland’
Dertig
jaar na de val van de Berlijnse muur voelen veel voormalige
Oost-Duitsers zich nog altijd tweederangs burgers. De generatie die de
val van de muur niet bewust meemaakte heeft daar minder last van.
Opeens
zag ze de scherpschutter. Ze stond bij een warenhuis te wachten op de
tram, keek dromerig naar boven – daar zag ze de man met geweer. Bang
werd ze ervan, die oktoberdag 1989 in Leipzig. In het centrum
demonstreerden mensen. Angelika Selling-Friedrich (destijds 19) was
hoogzwanger, waagde zich met haar dikke buik niet in de massa. Haar man
was soldaat, ook voor hem was ze bang - dat ie op demonstranten moest
schieten.
Nu,
dertig jaar later, zit ze in café Schröder in het Brandenburgse stadje
Kyritz (10.000 inwoners). Laatst liep ze met haar dochter van 17 langs
dat warenhuis in Leipzig, ze moest denken aan die scherschutter, wees
naar de plek. Ze vond het moeilijk om haar dochter te laten voelen hoe
het was die dag, überhaupt hoe het leven was in de DDR. “De DDR is
verdwenen. Er is nu één groot West-Duitsland.”
Begrijp haar goed, met dat nieuwe grote ‘West-Duitsland’ is ze dolblij, vooral met de vrijheid, “we waren opgesloten in de DDR”.
Milka-chocolade
Ze
woont sinds tien jaar in Brandenburg, een dorpje naast Kyritz, “in een
lelijk huis op een lelijke plek zonder centrum”. Ze trok erheen voor
haar vier kinderen, vanwege een montessori-achtige school in de buurt
die goed stond aangeschreven. De dorpsbewoners laten haar, vreemdelinge
uit Saksen, nog altijd links liggen, vertelt ze. Maar ze komt vaak in
Kyritz. Daar geeft ze meditatietrainingen, doet ze vrijwilligerswerk bij
een speelgroep voor moeders met baby’s, verzorgt ze een gehandicapte.
Haar
huidige partner komt uit West-Berlijn. “Hij ergert zich als ik over
‘ossi’s’ en ‘wessi’s praat. Voor hem doet dat er niet toe. Ik merk nog
wel verschillen. Wessi’s komen zelfbewuster over, weten zich beter te
verkopen. Hij ervaart ‘wessi’ als belediging, maar als je in de DDR
iemand uit het Westen kende, dan was dat juist speciaal. Men plakte op
willekeurige papierdozen etiketten van westerse merken, dat was cool.
Het Westen, dat was Milka-chocolade. Het Westen rook anders. Naar
Ariel-wasmiddel en Lux-zeep. Anders dan Oost-Duitse zeep, beter.”
Ze
vertelt over haar jeugd in Leipzig, over hoe het was om niet bij de
‘pionieren’ te zijn, de jeugdbeweging van de DDR. “Mijn vriend zegt: dat
was als bij padvinders bij ons. Maar dat klopt niet. Het was anders,
ideologischer. Je was buitengesloten als je er niet op zat. Ik voelde me
heel alleen.”
Bij
de ingang van cafe Schröder kijkt eigenaar Bernd Seifert (52) naar
buiten, naar de marktplaatts. Die ligt er prachtig bij, alle oude
gebouwen zijn met veel subsidie opgeknapt. Cafe Schröder is een begrip
in de wijde omstreek, daar ga je heen voor ‘Kaffee und Kuchen’. Seifert
kocht het in 1990. “De eerste vijftien jaren waren heel moeilijk.” Maar
hij was ‘hardnekkig’ en daarna ging het steeds beter.
Sinds
een jaar of tien leeft Kyritz op, zegt hij: “Je merkt dat de mensen
weer wat te besteden hebben.” De economische motor van Kyritz is al
sinds mensenheugenis een aardappelverwerkingsfabriek, die na de Wende in
handen van Emsland kwam, een West-Duitse onderneming. De fabriek
floreert: “Emsland heeft recent nog weer flink geïnvesteerd in de
productie in Kyritz.”
Toch,
zegt Jörg (67, achternaam bij redactie bekend), die met zonnebril,
bomberjack en geblokte blouse in een hoek zit, is bijna alles in het
Oosten ‘kapot gemaakt’ na de Wende. “Zodat de West-Duitse bedrijven geen
concurrentie zouden krijgen”. Hij noemt het een ‘uitverkoop’ – een
woord dat vaak valt, vandaag in cafe Schröder, in bijna elk gesprek.
De
herdenkingen dit jaar interesseren Jörg niks. “Ach, er wordt zo veel
gepraat, men kletst en kletst, er wordt niks gedaan.” Hij is
‘teleurgesteld’, vindt dat de regering te weinig doet voor de ‘eigen
bevolking’. “Maar dat mag je niet zeggen. Je wordt meteen bestempeld als
rechtsradicaal, als een nazi. Terwijl ik met de nazi’s niks heb, die
haat ik nog meer als al die andere idioten.”
Zijn
vrouw Conny (63): “Nog steeds zijn de pensioenen in het Oosten lager
dan in het Westen. Waarom duurt het zo lang om dat recht te trekken? Ik
begrijp het niet. Ze zeggen dat wij ossi’s zoveel jammeren. Daar zijn
toch redenen voor?!”
Conny
werkte veertig jaar langs als secretaresse, Jörg zat in de bouw. Hij
heeft zijn hele leven in een stadje in de buurt van Kyritz gewoond.
Jörg: “In de DDR was het, sociaal gezien, beter. Tegenwoordig voel je je
een nummer.”
Overigens
ziet hij ook goede kanten aan het kapitalisme, het maakt mensen “minder
lui”. “Wij in het Oosten kennen twee systemen en kunnen over beide
meepraten. Die uit het Westen kennen maar een.”
Stasi-akten
Ze
waren niet echt blij toen de Muur viel. Jörg: “We hadden niet zo veel
problemen, reizen naar Mallorca hoefden we niet, ook nu niet. We waren
tevreden.”
Maar
missen doen ze de DDR toch ook weer niet, zegt Jörg. “Natuurlijk niet.
Dat zou onzin zijn, we hebben nu een heel ander welvaartsniveau.” Is
Duitsland inmiddels één verenigd land geworden? Ze maken schampere
gebaren: “nee, nee”. Conny: “Wij zullen voor altijd de O op onze rug
hebben”.
Aan
de andere kant van het cafe zit dominee Daniel Feldmann (41) uit
oost-Berlijn, sinds drie jaar staat hij in de protestantse kerk van
Kyritz. Hij komt uit een domineesnest, als kind werd hij daarom ‘rot’
behandeld, want religie, de partij moest er niets van hebben. “Mijn
ouders hebben nooit hun stasi-akten ingekeken. Mijn vader zei: dan
ontdek je misschien dat vrienden je bespioneerden. Ik wil dat niet
weten.” Jaren na de Wende bleek dat Daniels opa – ook dominee, en
toevallig ook in Kyritz – bespioneerde voor de stasi.
Dankzij
de val van de muur kon Daniel eindexamen doen, hij heeft heel
‘positieve’ gevoelens bij de herdenking, en ook bij hoe het nu gaat,
dertig jaar na de val van de muur: “Ik kan geen grote verschillen meer
zien tussen ossi’s en wessi’s. De herening is gelukt, dat zou ik
absoluut zo zeggen.”
Wel
ziet hij de ‘polarisatie’ in de samenleving, ook in zijn kerkbanken.
“Ik vind het moeilijk in mijn preken moraliserend te doen over de AfD”,
vertelt hij, “want ik wil de AfD’ers onder mijn gemeenteleden niet
wegjagen” Dat gebeurt, vertelt hij: AfD’ers vertrekken soms uit de
kerken omdat ze zich niet meer welkom voelen, verketterd. “Maar ik wil
met ze in gesprek blijven.”
Lees ook:
Het leven in de DDR was níet net zoals in die film
Dertig
jaar geleden viel de Muur en nog altijd hebben West-Duitsers een
verkeerd beeld van het leven in de DDR. Het was niet zo gevaarlijk,
zelfs niet voor een opstandig schrijver als Christoph Hein. ‘Maar na een
verloren oorlog bepaalt de overwinnaar het beeld.’
‘Wij Oost-Duitsers moeten af van ons minderwaardigheidsgevoel’
De val van de Muur is jarig. Toch heerst in Duitsland geen jubelstemming. Ossie en oud-Bondsdagvoorzitter Wolfgang Thierse denkt dat de hereniging nooit voltooid is.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten