Verloren gewaande Rembrandt ontdekt

09/03/16, 13:44  − bron: ANP

© Tefaf. De flauwgevallen patiënt

Het is niet zijn beste werk - hij schilderde het toen hij nog maar 18 of 19 was - maar wat maakt dat uit? Het is wel een échte Rembrandt. En dan slaat de kunstwereld gegarandeert op tilt. Vanmiddag zinderde het nieuws rond op de kunst- en antiekbeurs Tefaf in Maastricht, waar een verloren gewaand schilderij van Rembrandt werd onthuld.

• CSI Rembrandt
  Ook in 2015 mochten we een 'nieuwe Rembrandt' begroeten. Het schilderij 'Saul en David' werd toen officieel toegeschreven aan de meester. Bekijk hier in detail welke kenmerken dit schilderij tot een echte Rembrandt maken.

Kan toch niet waar zijn? Mooie publiciteitsstunt van de Tefaf zeker? Deze vraag stellen, of zelfs maar denken, is vloeken in de kunstkerk. De Tefaf heeft niet voor niets de reputatie van de beste kunstbeurs voor oude meesters ter wereld. Met een keuringscommisie die geldt als de strengste van allemaal. Bij ook maar de geringste twijfel over de echtheid of herkomst sluit de 175 keurmeesters tellende commissie een kunstwerk uit van de beurs.

Het zijn ook de allerbesten die de werken beoordelen: kunstkenners en mensen uit de museumwereld die karrenvrachten aan expertise meenemen. Bovendien zeggen ook nog eens twee gerenommeerde Rembrandtkenners - Ernst van de Wetering en Peter Schatborn, die al decennia onderzoek doen naar respectievelijk de schilderijen en tekeningen van de meester - dat het met 100 procent zekerheid om een echte gaat.

En dan is het dus ook gegarandeerd een originele Rembrandt, die daar hangt op de Tefaf in de stand van de Parijse kunsthandelaar Talabardon & Gautier. Het is maar een klein schilderijtje - pocketformaat - maar het zal vanaf morgen, als de beurs open gaat, alle ogen op zich gericht weten.

Het gaat om een houten paneeltje van 21,6 x 17,8 cm met de titel 'De flauwgevallen jongeman (Ruiken). Het maakt deel uit van een serie die Rembrandt van Rijn (1606-1669) nog voor zijn twintigste schilderde over de zintuigen. Zien, Horen en Voelen werden in de jaren dertig van de vorige eeuw al ontdekt. Dit paneeltje verbeeldt het reukvermogen. Rembrandt schilderde een jongen die net een aderlating heeft ondergaan van een chirurgijn. Op de achtergrond probeert een oude vrouw de flauwgevallen jongen weer bij te brengen door een in ammonia gedrenkte doek voor zijn neus te houden.

Volgens kunsthistorica Ilona van Tuinen, die onderzoek deed naar het schilderij, lijkt het in stijl, kleur en compositie sterk op de andere zintuigwerken van Rembrandt, waarop ook steeds drie personen zijn afgebeeld. Het is gesigneerd met RHF, wat staat voor Rembrandt Harmensz fecit (Rembrandt Harmensz heeft het gemaakt). Bijzonder is dat de signatuur zich bevindt op een prent die op de achtergrond aan de muur hangt.
Het schilderij was lange tijd in bezit van een particulier in New Yersey in de Verenigde Staten. Hij bood het zwaar vervuilde werk vorig jaar nietsvermoedend aan bij een veilinghuis. Dat zette het in de catalogus met de omschrijving 'Europese school, negentiende eeuw', met een richtprijs van hooguit 800 dollar.

Er gingen pas bellen rinkelen bij het veilinghuis toen bij de verkoop eind september de biedingen in korte tijd spectaculair opliepen, van bedragen met twee nullen naar vijf. In de NRC vertelt de Amsterdamse kunsthandelaar Jan Six dat hij vanuit de veilingzaal werd getipt over het bizarre biedverloop. Toen hij op zijn mobiel een afbeelding zag van het schilderij, schrok hij zich 'kleurenblind'. Hij zag meteen dat het om een Rembrandt moest gaan. 'Kopen', droeg hij zijn tipgever op, maar hij was te laat.
Kunsthandel Talabardon & Gautier had het al gekocht voor 870.000 dollar. Na een schoonmaakbeurt en onderzoek konden de Fransen aan de champagne. Hun vermoeden dat onder het vuil een Rembrandt schuil ging, bleek juist.    

De Franse kunsthandel pronkt er nu nog even mee op de Tefaf, want het paneel is al verkocht voor een onbekend bedrag met zes nullen. De steenrijke zakenman Tom Kaplan uit New York heeft het weggekaapt voor zijn privéverzameling 'The Leiden Collection', met ruim tweehonderd schilderijen van meesters uit de zeventiende eeuw, waaronder vooral Leidse fijnschilders als Gerard Dou, en ook een Johannes Vermeer.

Kaplan had al twee zintuigschilderijen van Rembrandt: Horen en Voelen, en heeft er nu dus drie. Het schilderij Zien bevindt zich in De Lakenhal in Leiden. Het is niet bekend waar het vijfde zintuigpaneel over Proeven is gebleven.