Overheid moet ingrijpen: minder vlees, zout, suiker, vet

Nederland moet minder vlees en zuivel produceren. En er minder van consumeren. Er moet veel meer aandacht komen voor duurzaamheid bij voedselproductie. En de overheid moet ingrijpen om de consumptie van zout, suiker en vet te verminderen.

Door: Gerard Reijn 3 oktober 2014, 00:30

Het is niet Greenpeace die dit eist, maar de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid, het belangrijkste adviesorgaan van de regering. Het rapport Naar een voedselbeleid dat de WRR donderdagmiddag presenteerde, stelt dat er een voedselbeleid moet komen in plaats van het aloude landbouwbeleid. Dat is nog altijd gericht op het vergroten van de productiviteit en van de export.

Die aanpak, vindt de raad, is enorm succesvol geweest en is een van de redenen dat goed voedsel in Nederland in overvloed aanwezig is, en goedkoop bovendien. Maar de laatste tientallen jaren zijn er andere problemen gerezen. Uitputting van grondstoffen en landbouwgrond, tekorten aan water en fosfaat, te veel dierlijke mest, achteruitgang van de soortenrijkdom in de natuur.

Tegelijkertijd groeien de gezondheidsproblemen. Er is sprake van een 'internationale epidemie van obesitas', toenemend risico dat ziekten van dieren op mensen overgaan (zoönosen), en dat er in de veehouderij resistente bacteriën ontstaan waarvan ook mensen ziek kunnen worden.

Aanbevelingen van de WRR

- Landbouwbeleid moet veranderen in voedselbeleid
- Eet en produceer minder zuivel en vlees
- Voedselproductie moet duurzamer
- Een onafhankelijke instantie moet het voedselbeleid evalueren
- Vrijhandel mag niet verhinderen dat er eisen worden gesteld aan ecologische kanten van voedsel
- Zet een rem op ongezond (zout, vet, gesuikerd) voedsel
- Laat industrie en horeca jaar lijks rapporteren over zout, vet en suiker
- Vervang het woud aan keurmer ken door twee stoplichten: een voor duurzaamheid, een voor gezondheid
- Mededingingsrecht mag afspraken over verduurzaming niet in de weg lopen
- Grondstoffen moeten zo veel mogelijk worden teruggewonnen, vooral de meststof fosfaat
- Kweken van insecten kan het afvalprobleem verminderen

Omdat Nederland een belangrijk landbouwland is, speelt het een grote rol bij die problemen. 'De productie en consumptie in Nederland dragen bij aan de mondiale ecologische problemen', schrijft de raad.

Zuivel en vlees hebben een 'onevenredig hoge ecologische impact'. Voor milieu en gezondheid is het goed dat er minder van wordt geproduceerd, en geconsumeerd. 'Het is zaak daar eerlijk over te zijn.'

Kleurstoffen en smaakversterkers

De overheid moet niet huiverig zijn om in te grijpen in het consumptiepatroon, zegt Gerard de Vries van de WRR. Hij wijst erop dat de overheid duidelijke regels stelt als het gaat om voedselzekerheid. 'Van elk e-nummer (toevoegingen als kleurstoffen en smaakversterkers, red.) is vastgesteld hoeveel er in het voedsel mag zitten. Maar zodra het gaat om hoeveel zout, suiker of vet er in het voedsel mag zitten, is de overheid plotseling terughoudend.'

In eerste instantie is dat een zaak van de bedrijven. De overheid sluit wel convenanten (afspraken met het bedrijfsleven), maar die zetten geen rem op het aanbieden van ongezonde producten, zegt De Vries. 'Als die convenanten niet voldoende werken, is wetgeving zinvol.'

Het beleid was in handen van het ministerie van Landbouw, dat is opgegaan in dat van Economische Zaken. Dat ministerie werkt nauw samen met de 'kennisinstituten' (lees: de Wageningen Universiteit) en de sector zelf. Juist daardoor was er te weinig aandacht voor duurzaamheid.

De Vries zegt dat de overheid er moeite mee heeft om langetermijnbeleid te voeren. 'Daarom zou het goed zijn als een onafhankelijke instelling eens in de vijf jaar het voedselbeleid evalueert.'

Staatssecretaris Sharon Dijksma van Economische Zaken spreekt in een reactie van 'een belangrijk rapport', dat 'de juiste vragen stelt'.

Milieuorganisatie Natuur & Milieu grijpt het rapport aan om te pleiten voor afschaffen van btw op groente en fruit, terwijl die op vlees kan worden verhoogd naar 21 procent.