Wat te doen met het vervuilde water van Fukushima?

 Herdenking kernramp Tien jaar na de ramp blijft er vervuild water uit de kerncentrale in Fukushima stromen. De Japanse regering gaat dit waarschijnlijk in zee lozen.

• Hanneke Chin-A-Fo

Opslagtanks met vervuild water op het terrein van de verwoeste kerncentrale in Fukushima, begin deze maand. Foto Sakura Murakami / Reuters

Een stuk of duizend ronde tanks, met daarin zo’n 1,3 miljoen kubieke meter vervuild water, vullen tegenwoordig het terrein rond de verwoeste kerncentrale in het Japanse Fukushima. Dagelijks komt daar, tien jaar na de kernramp, nog 150 kuub vervuild water bij. Dat zijn een stuk of duizend badkuipen gevuld met radioactief water die ergens heen moeten.

Terwijl kernenergie in Nederland steeds vaker wordt geopperd als een weg naar het behalen van de klimaatdoelen, en door sommige politieke partijen zelfs als onontkoombaar wordt gezien, is het water van Fukushima een nog dagelijks uitdijende herinnering aan wat er mis kan gaan. Tien jaar dweilen met de kraan open en het einde is niet in zicht.

Bekijk ook: Tien jaar na de kernramp van Fukushima

Japan herdenkt deze donderdag hoe op 11 maart 2011 een aardbeving met een kracht van 9 een tsunami teweegbracht die ruim 18.000 levens kostte en de grootste kernramp na Tsjernobyl (1986) veroorzaakte. Meer dan 150.000 mensen moesten het gebied ontvluchten. Tienduizenden van hen wonen nog altijd elders, omdat ze daar de voorkeur aan geven of omdat hun vroegere leefomgeving onbewoonbaar is.

Het herstel van het rampgebied heeft tot nu toe omgerekend zo’n 250 miljard euro gekost en gaat, inclusief de ontmanteling van de centrale, nog zeker tientallen jaren duren.

Een van de meer urgente problemen is het water in de speciaal hiervoor gebouwde tanks. Regen en grondwater stromen door de ingestorte centrale en raken zo vervuild met nucleaire stoffen. De beheerder van de centrale, het energiebedrijf Tokyo Electric Power (Tepco), slaat dit water op in de tanks, maar ziet daar geen ruimte om er nog meer van bij te bouwen. Ook het Internationaal Atoomenergieagentschap (IAEA) verwacht dat de bestaande tanks vanaf halverwege komend jaar vol zijn. Over de tanks zelf zijn ook vaak zorgen geweest, vanwege lekkages.

Lozen of laten verdampen

Wat te doen met het water van Fukushima? Het IAEA zei in 2018 al dat Japan gezien het risico op lekkages dringend een besluit moet nemen. Een commissie van het Japanse ministerie van Economische Zaken onderzocht vorig jaar vijf opties, waarvan in zee lozen of laten verdampen de meest voor de hand liggende waren. Conclusie: het gecontroleerd in zee laten lopen, gedurende tientallen jaren, levert de minste veiligheidsrisico’s op.

Het ministerie denkt dat dit kan zonder grote risico’s voor het zeeleven of de gezondheid van mensen. Het water wordt voordat het de tanks ingaat al gezuiverd en zou nu nog een keer gefilterd worden, waarna het alleen nog het radioactieve isotoop tritium zou bevatten. Tritium is moeilijk te verwijderen en geldt als relatief onschuldig. Na verdunning met zeewater zou het volgens het ministerie geloosd kunnen worden.

Lees ook: De tsunami zoog zijn slachtoffers uit de verdwenen stad de zee in

Niet iedereen is hiervan overtuigd. Buurland Zuid-Korea tekende eerder al bezwaar aan bij de Japanse ambassadeur en het IAEA. Het land weigert nog altijd vis en andere producten uit de regio te importeren en overweegt zijn sporters hun eigen voedsel – en geigertellers – mee te geven als zij later dit jaar deelnemen aan de uitgestelde Olympische Spelen. Sommige onderdelen daarvan zijn gepland in de prefectuur Fukushima, juist om aan de wereld te laten zien dat het weer veilig kan. Over twee weken begint vanuit Fukushima de Olympische fakkeltocht naar Tokio.

Ook Japanse vissers zijn „absoluut tegen” lozing in zee, zei de federatie van visserijcoöperaties in oktober. Niet omdat zij zelf bang zijn voor nucleaire straling – hun vis wordt zorgvuldig gecontroleerd – maar wegens de „schadelijke geruchten die onvermijdelijk zullen rondgaan”. Vissers uit Fukushima verkopen nog maar een fractie van wat zij vóór de ramp kwijt konden.

Zo lang mogelijk wachten

En dan is er nog de milieubeweging. Greenpeace stelt dat Tepco en de Japanse regering hebben verzwegen dat het water ook koolstof-14-isotopen bevat, die gevaarlijk kunnen zijn voor mens en dier. Volgens de organisatie is het een „mythe” dat er niet meer tanks geplaatst kunnen worden en is het beter om zo lang mogelijk te wachten, zodat het tritium de kans krijgt om te vervallen.

Afgelopen oktober meldden Japanse media dat een besluit van de regering om het water vanaf 2022 te lozen aanstaande zou zijn. „We kunnen het niet eeuwig voor ons uit schuiven”, zei premier Suga toen tegen het parlement. Maar een definitieve aankondiging bleef tot nu toe uit.

Het ministerie van Economische Zaken ziet een belangrijk voordeel in uitstel. De onderzoekscommissie schrijft: „Hoe langer gewacht wordt met het lozen, hoe minder geïnteresseerd het brede publiek zal zijn en hoe minder media-aandacht er komt, dus hoe kleiner de reputatiegevolgen.” De tussentijd kan gebruikt worden om het begrip onder de bevolking te vergroten.

De verwachting is nu dat het besluit wordt uitgesteld tot na de Olympische Spelen. Dat evenement zonder grote corona-uitbraken laten verlopen kost immers al hoofdbrekens genoeg.

Zeewering in Tomioka op 16 februari, in de prefectuur Fukushima, nabij de plek van de ramp met de kerncentrale. Foto Franck Robichon / EPA