Sombere zanger die de ziel diep wist te raken

Hij was romantisch, geëngageerd, somber en religieus. Zijn teksten gaf hij meer dan de gebruikelijke diepgang. „Een lied of een gedicht, allebei zijn ze het product van een innerlijke strijd.”

• Jan Vollaard

11 november 2016

Foto Kees Tabak/ Hollandse Hoogte

Op tournee was hij een echte rock-en-roller, zei Leonard Cohen met onverwachte humor toen hem gevraagd werd hoe hij beschouwd wenste te worden. De Canadese dichter en zanger, die op 82-jarige leeftijd thuis in Los Angeles is overleden, combineerde poëtische diepgang met een unieke plek in het pantheon van tijdloze singer-songwriters. Met zijn diep donkere bariton zong hij over religie, hartstocht en vergankelijkheid. Van jongs af was hij sterk beïnvloed door het werk van de Spaanse dichter Federico García Lorca, die hem het inzicht gaf dat poëzie en muziek nauw verwant zijn. „Lorca was de eerste die me in mijn ziel wist te raken”, zei hij daarover. „Zijn poëzie had het ritme van flamencomuziek.”

Ik sta bekend om mijn donkere muziek, maar wie goed oplet kan in elke song een lichtpuntje ontdekken

Geëngageerd zanger

Met veel gecoverde songs als Suzanne, Bird on a Wire, Hallelujah en Tower of Song drukte Leonard Norman Cohen zijn onuitwisbare stempel op de popmuziek van de afgelopen vijftig jaar. Geboren in Westmound, Quebec en opgegroeid in het Engelstalige deel van Montreal begon hij als vijftienjarige scholier het countrygroepje The Buckskin Boys. Toen al schreef hij zowel popliedjes als poëzie.
De tekst gaat verder na de video

Als student aan de McGill University publiceerde hij zijn eerste gedichten. Tijdens een jaar studie aan de Columbia-universiteit in New York verscheen in 1956 zijn eerste dichtbundel Let Us Compare Mythologies. Van de opbrengst kocht hij een huis op het Griekse eiland Hydra, waar hij werkte aan de romans The Favourite Game en Beautiful Losers en zijn tweede dichtbundel Flowers for Hitler.

Lees ook: ‘Another magical voice stilled’ - reacties op de dood van Cohen

In 1967 keerde hij terug naar New York om folkzanger te worden, beïnvloed door Bob Dylan en Velvet Underground-zangeres Nico, een protégé van Andy Warhol. Folkdiva FJudy Collins gaf hem zijn eerste hitsucces mat haar cover van Suzanne, in het Nederlands vertolkt door Herman van Veen.

Een lied of een gedicht, allebei zijn ze het product van een innerlijke strijd

Met de albums Songs of Leonard Cohen, Songs From a Room en Songs of Love and Hate vestigde Cohen zijn naam als een romantisch en geëngageerd zanger die zijn popteksten meer dan de gebruikelijke diepgang mee wist te geven. Als podiumartiest handhaafde hij zich tussen tijdgenoten als The Doors en Jimi Hendrix, met wie hij in 1970 de affiche van het Isle Of Wight-festival deelde. In die tijd verwierf hij zich de geuzennaam ‘Field marshal Cohen’, een legercommandant die zijn muzikanten fanatiek mee op veldtocht voerde. Het zigeunerleven beviel hem: „Ik hou van drinken en zingen. Samen met de waardering van het publiek maakt dat het rondreizen de moeite waard.”
‘You Want It Darker’ op Spotify:

Lichtpuntjes

In Chelsea Hotel #2 bezong hij een kortstondige affaire met Janis Joplin. Hallelujah, een nummer dat nauwelijks was opgevallen op zijn album Various Positions uit 1984, werd zijn meest gecoverde nummer nadat eerst John Cale en daarna Jeff Buckley er indringende versies van zongen. In Tower of Song schetste Cohen een bejaardenhuis voor afgedankte liedjesschrijvers, waar je country & westernlegende Hank Williams ’s nachts op eenzame hoogte kunt horen rochelen. „Er zit we degelijk humor in mijn teksten”, zei Cohen over zijn reputatie als somberman. „Ik sta bekend om mijn donkere muziek, maar wie goed oplet kan in elke song een lichtpuntje ontdekken.”
De tekst gaat verder na de video

In 1988 blikte Cohen terug op de wortels van zijn kunstenaarschap: „Ik heb nooit de luxe gekend dat ik van tevoren kon bepalen wat er uit zou rollen als ik me achter een schrijfmachine zette. Een lied of een gedicht, allebei zijn ze het product van een innerlijke strijd. Mijn belangrijkste probleem is niet wát het gaat worden, maar of ik het kan voltooien. „The struggle” noemde hij zijn artistieke proces in het lied I can’t forget. Als publiciteitsfoto verspreidde hij een portret waarop hij diep in gedachten naar een wit vel in zijn typemachine staart; de gitaar binnen handbereik tegen de tafel geleund.

Lees ook: Leonard Cohen was klaar om te sterven, maar wil nu 120 worden

Warme gloed

In een levenslange spirituele zoektocht bekeerde Cohen zich in 1996 tot het zenboeddhisme en trok hij zich terug in een klooster op Mount Baldy bij Los Angeles, waar hij werkte als kok. In 2004 werd bekend dat een voormalig manager hem van zijn fortuin had beroofd, waarna Cohen op 70-jarige leeftijd weer net zo gretig als voorheen op tournee ging. Naarmate zijn stem monotoner werd, loonde het dat hij zijn artiestenleven lang met invoelende achtergrondzangeressen had gewerkt. Die gaven de muziek vleugels bij zijn sonore muzikale poëzie. „Met mijn beperkte zangtalent kon ik alleen maar dromen van de warme gloed die Jennifer Warnes en Sharon Robinson mijn muziek hebben gegeven.”

Mijn belangrijkste probleem is niet wát het gaat worden, maar of ik het kan voltooien

Op zijn laatste album You Want It Darker zinspeelde Leonard Cohen op het naderende einde van zijn leven. Hij was klaar voor de dood. „Iedereen is op zoek naar verlossing,” zei hij in 1988. „Soms lukt dat, maar na een vluchtige kus of een blik in het paradijs worden we teruggeworpen in onze aardse beslommeringen. Verlossing schuilt in God, in een omhelzing van een geliefde of een koud glas water als je dorst hebt.”

Leonard Cohen (1934-2016)