Wel heel erg heet en vochtig (39C), 's avonds daalt het naar 35C, de regen bleef uit,
slechts één dag, (en dan is het toch goed 32C), funest voor het veld!
Sinds ik terug ben regent het, wat de boeren blij maakt! Het
regenseizoen is eindelijk aangebroken. Wel regent het niet de hele dag,
het is geen moesson.
In het dorpje van 600 inwoners, waaronder 200 kinderen is er nu elektrisch (niet overal, wel door zonnepanelen bij de basisschool door électriciens zonder grenzen geïnstalleerd), water is aan de pomp (put) of de regenton, wc slechts bij de school (van Unicef), zoals in menig dorpje, hier en op heel veel plaatsen zonder interventie van de overheid, allemaal privé initiatief, ook het groene kruis gebouw (dispensaire) met één hoogopgeleide verpleger (zonder medicijnen sinds een half jaar!), de vroedvrouw wordt door de gemeente aangesteld. De verpleger verricht ook chirurgische ingrepen.
In het naburige dorp is de school wel een initiatief van de overheid, daar is ook het middelbare school (onderbouw: collège), die werd afgelopen dinsdag door de president zelf officieel geopend.
Veel gevallen van malaria (je krijgt dan bij het groene kuis gebouw een shot, na 2 dagen ben je weer de oude. Aids is er, maar ondanks de goede voorlichting door overheid en kerken, nog een groot taboe, Je wordt uitgestoten zoals een melaatse! Er zijn veel weeshuizen met kinderen waarvan de ouders aan aids overleden zijn, die ook aan aids lijden, er bestaan 2 aidsremmers, gratis verstrekt, maar het zijn de oudere medicijnen, hier in Europa beschikt men over 9 remmers en gaat men haast niet meer dood aan aids beperkt, als je tenminste op tijd ben en je medicatie volgt. In Afrika niet, dus. Velen laten zich niet testen, uit angst hun baan te verliezen of om andere redenen. Ook zijn de laboratoriumuitslagen niet altijd betrouwbaar, je kunt ze ook met smeergeld laten manipuleren.
In dit seizoen hoesten ze heel erg veel, de luchtwegen zijn zwak, er heerst veel bloedarmoede en ondervoeding (dikke buiken door de pâte, gekookte maïs, het vult, maar is niet voedzaam) onder de kinderen en de ouderen, gebrek aan vitamines (A en C), want te weinig verse groente (vanwege de hygiëne wordt er veel gekookt), wel veel fruit, als het niet verkocht wordt. Er wordt wel op dit gebeid voorlichting gegeven. Melk is heel erg duur zo'n 1€, gezoet en gecondenseerd, om aan te lengen, als je beseft dat een beginnende leraar 18€ netto per maand verdient, een onderwijzer aan het einde van zijn carrière 300€, die eindigt trouwens rond zijn 55, je moet wel beseffen dat de levensverwachting daar 52 jr voor de mannen en 54jr voor de vrouwen is. De geiten laten ze hun melk over aan hun geitjes, een geit levert veel op (tussen 15 en 17€).
De leraren zijn dus ook boeren: je moet eten! De scholieren bewerken het schoolveld, dat noemen ze handarbeid.
Een bijzonder land, Togo, arm, - bezit alleen maar fosfaat, exporteert beton, vooral naar de buurlanden Ghana in het westen, Lomé ligt aan die grens, want het behoorlijk stuk van Togo is door de Engelsen bij de verdeling met Frankrijk van de Duitse koloniën ingepikt en oostelijk Benin, vlakbij,dat ze weer duurder importeren voor eigen gebruik (!!!), maar de ontwikkeling gaat snel, velen hebben nu mobieltjes en ondanks het import verbod van boeken over pc en internet, zijn er wel cybercafés, met echte vaklui, die ze beheren, man én vrouw.
Geen openbaar vervoer, je verplaatst je op een 250cc motor (ook als taxi), vaak zonder rijbewijs, het is erg lucratief! Er zijn ook taxi's, oud en nieuwere, meestal bejaarde Toyota's, dat merk mag je wel vermelden, het zijn kennelijk oersterke en degelijke auto's, om op onverharde wegen met enorme gaten te kunnen rijden. De vrachtwagens zijn minder goed, op een rit van 400 km zie je zo'n 30 vrachtwagen aan de kant van de weg, meestal is de oorzaak een lekke band, maar niet altijd. Taxi's stranden ook, er is geen garage in de buurt op die enige verharde (tol)weg van Lomé naar het Noorden. Veel ongelukken op de wegen, vaak dodelijk. Ik heb er een paar zelf gezien!
Over 400 km hebben we 12 uur in een bustaxi met 20 man gedaan: eerst moet je wachten tot hij vol is, het duurt tussen 1 en anderhalf uur gemiddeld, dan wordt er gestopt, niet zo zeer voor een plaspauze, want je zweet zoveel dat het meestal niet nodig is, maar om je benen te strekken (4 à 5 personen op één bank), eten en drinken te kopen om te nuttigen of in te slaan ), langs de weg wordt van alles aangeboden (bananen, mango's, ijs, gekoeld water, verse cashewnoten, ananas, avocado, ook blikjes mat malt of cola), maar ook zakdoeken, handdoekjes, tandpasta, vooral bij de tol en de standplaats van de taxi's, dan om vlees of vis (gegrild) te eten - 3 keer in totaal. Die taxi was een goede Duitse minibus, de andere op de terugweg was minder, hij had een enorme ster op de voorruit! Gordels kan je meestal niet gebruiken, helmen worden niet vaak gebruikt, wel in de hoofdstad, Lomé, want daar is het levensgevaarlijk rijden,er zijn haast geen stoplichten en veel verkeer naast elkaar! Getoeter, nog eens getoeter.
Als je pech hebt zoals wij toen, dan is het de Tour de Togo en zit je midden tussen de wielerploegen uit Togo, Ghana, Benin, Burkina Faso, Mali, maar ook België en Frankrijk! Anders doe je er slechts 9 uur over voor die 400km naar het noorden, zoals op de terugweg.
Je kunt moeilijk berekenen hoe lang je nodig hebt met een taxi, het is afhankelijk van de staat van de auto, de deskundigheid van de bestuurder en de andere weggebruikers en... hoe vaak hij stopt om onderweg andere passagiers in en uit te laten stappen. De rit van 400kms kostte rond 9€ per persoon, met z'n 20 in de taxi, de rit in Lomé van het hotel (5 à 7 € de nacht, kamer met ventilator, douche en wc, tv was ook aanwezig) naar het vliegveld 10€, met z'n tweeën.
Er was wel in de Duitse kolonietijd (1884-1914) een spoor door het hele land, voor goederen, er wordt nu weer aan gewerkt. de rails liggen er nog overal verlaten bij. Ook de stations.
Wat nog meer? Heel vriendelijke mensen, die je begroeten als yovo (blank) en heel graag poseren voor de foto! De kleintjes, die een blanke nog niet gezien hebben, brullen de boel bij elkaar. De meeste Togolese spreken ewe, in het noorden een andere taal,ook bestaat er een aparte taal voor de handel. Frans is de officiële taal, die wordt op school gesproken. Degenen die naar school zijn gegaan praten goed Frans, een mooi Frans zoals ik die leerde in de jaren 60, ook de lessen volgen dit voorbeeld, veel dreunen, opzeggen, alleen hebben ze het nu niet meer over hun voorouders de Galliërs, maar zijn de boeken aangepast aan Afrika, als er genoeg boeken zijn, vaak zitten ook de kinderen met zijn tweeën op één stoel aan één tafel. Ze nemen een leitje van karton mee. De boeken blijven op school, er wordt nauwelijks huiswerk gedaan, omdat de leerlingen thuis of op het veld moeten helpen, alles moet dus op school gebeuren, veel herhalingen dus. Soms komen de kinderen ook niet opdagen, als ze hun ouders moeten helpen of als ze ziek zijn, wat vaak voorkomt. Warm eten kost 25ct, als ze het geld tenminste hebben, ieder kind mag blijven eten (warm, tussen de middag, zoals in Frankrijk). Maar voor de meeste ouders is school geen prioriteit, eten zoeken gaat voor. Naast de pâte, spaghetti of rijst, krijgen ze een lekker gekruid sausje met piment, tomaten, knoflook, wel eens sardientje of een stukje kip erbij. Veel gekookte groente (ui / kool / courgettes / aubergines ), ook ignames (een soort aardappel, maar dan erg groot). Nu de kantine geen subsidie meer krijgt van de Wereldbank, - die hebben ze 1 jaar i.p.v. 3 gekregen, ze vielen in het 3de jaar!- komen de kinderen niet meer regelmatig naar school, vooral de kleintjes tussen 3 en 5 niet, er waren slechts 10 van de 30 aanwezig. Nu gaan de dames en de kinderen een schoolsmoestuintje beheren, wat er ontbreekt is dan de rijst of de spaghetti. Een zak rijst van 50 kg kost zo'n 13€, maar het levert anderhalf maaltijden op (200 kinderen)! Er moeten fondsen gezocht worden, anders mag de school over een paar jaar sluiten!
Voor mijn part werd ik heerlijk verzorgd door mijn gastgezin, er werd een kip en een haan geslacht, vorige keer een haas en een patrijs aangeboden, die op hun veld in de val waren gelopen. voor de eekhoorn heb ik toen gepast. Ze houden dus kippen en geiten, de eieren zijn echter schaars, omdat de kippen rondlopen en bijna al hun eieren uitbroeden, de blauwe kip bij voorbeeld, die het jongste kind bij zijn geboorte kreeg leverde 2 eieren op, omdat dit mannetje ze per ongeluk gevonden had, de eieren worden hard gekookt, uit voorzorgsmaatregel. Ook het vlees. Vis komt in dit dorp uit blik.
de Togolese keuken lijkt de beste te zijn van West-Afrika. In Lomé heb ik bij een eetkraampje bij het hotel heerlijke gegrilde karper en makreel gekregen! De fufu is een specialiteit van deze Afrikaanse regio, leuk om te zien ontstaan, heel erg bewerkelijk, manioc of igname worden met heet water gemengd en gestampt. Een echte sport.
In het dorpje van 600 inwoners, waaronder 200 kinderen is er nu elektrisch (niet overal, wel door zonnepanelen bij de basisschool door électriciens zonder grenzen geïnstalleerd), water is aan de pomp (put) of de regenton, wc slechts bij de school (van Unicef), zoals in menig dorpje, hier en op heel veel plaatsen zonder interventie van de overheid, allemaal privé initiatief, ook het groene kruis gebouw (dispensaire) met één hoogopgeleide verpleger (zonder medicijnen sinds een half jaar!), de vroedvrouw wordt door de gemeente aangesteld. De verpleger verricht ook chirurgische ingrepen.
In het naburige dorp is de school wel een initiatief van de overheid, daar is ook het middelbare school (onderbouw: collège), die werd afgelopen dinsdag door de president zelf officieel geopend.
Veel gevallen van malaria (je krijgt dan bij het groene kuis gebouw een shot, na 2 dagen ben je weer de oude. Aids is er, maar ondanks de goede voorlichting door overheid en kerken, nog een groot taboe, Je wordt uitgestoten zoals een melaatse! Er zijn veel weeshuizen met kinderen waarvan de ouders aan aids overleden zijn, die ook aan aids lijden, er bestaan 2 aidsremmers, gratis verstrekt, maar het zijn de oudere medicijnen, hier in Europa beschikt men over 9 remmers en gaat men haast niet meer dood aan aids beperkt, als je tenminste op tijd ben en je medicatie volgt. In Afrika niet, dus. Velen laten zich niet testen, uit angst hun baan te verliezen of om andere redenen. Ook zijn de laboratoriumuitslagen niet altijd betrouwbaar, je kunt ze ook met smeergeld laten manipuleren.
In dit seizoen hoesten ze heel erg veel, de luchtwegen zijn zwak, er heerst veel bloedarmoede en ondervoeding (dikke buiken door de pâte, gekookte maïs, het vult, maar is niet voedzaam) onder de kinderen en de ouderen, gebrek aan vitamines (A en C), want te weinig verse groente (vanwege de hygiëne wordt er veel gekookt), wel veel fruit, als het niet verkocht wordt. Er wordt wel op dit gebeid voorlichting gegeven. Melk is heel erg duur zo'n 1€, gezoet en gecondenseerd, om aan te lengen, als je beseft dat een beginnende leraar 18€ netto per maand verdient, een onderwijzer aan het einde van zijn carrière 300€, die eindigt trouwens rond zijn 55, je moet wel beseffen dat de levensverwachting daar 52 jr voor de mannen en 54jr voor de vrouwen is. De geiten laten ze hun melk over aan hun geitjes, een geit levert veel op (tussen 15 en 17€).
De leraren zijn dus ook boeren: je moet eten! De scholieren bewerken het schoolveld, dat noemen ze handarbeid.
Een bijzonder land, Togo, arm, - bezit alleen maar fosfaat, exporteert beton, vooral naar de buurlanden Ghana in het westen, Lomé ligt aan die grens, want het behoorlijk stuk van Togo is door de Engelsen bij de verdeling met Frankrijk van de Duitse koloniën ingepikt en oostelijk Benin, vlakbij,dat ze weer duurder importeren voor eigen gebruik (!!!), maar de ontwikkeling gaat snel, velen hebben nu mobieltjes en ondanks het import verbod van boeken over pc en internet, zijn er wel cybercafés, met echte vaklui, die ze beheren, man én vrouw.
Geen openbaar vervoer, je verplaatst je op een 250cc motor (ook als taxi), vaak zonder rijbewijs, het is erg lucratief! Er zijn ook taxi's, oud en nieuwere, meestal bejaarde Toyota's, dat merk mag je wel vermelden, het zijn kennelijk oersterke en degelijke auto's, om op onverharde wegen met enorme gaten te kunnen rijden. De vrachtwagens zijn minder goed, op een rit van 400 km zie je zo'n 30 vrachtwagen aan de kant van de weg, meestal is de oorzaak een lekke band, maar niet altijd. Taxi's stranden ook, er is geen garage in de buurt op die enige verharde (tol)weg van Lomé naar het Noorden. Veel ongelukken op de wegen, vaak dodelijk. Ik heb er een paar zelf gezien!
Over 400 km hebben we 12 uur in een bustaxi met 20 man gedaan: eerst moet je wachten tot hij vol is, het duurt tussen 1 en anderhalf uur gemiddeld, dan wordt er gestopt, niet zo zeer voor een plaspauze, want je zweet zoveel dat het meestal niet nodig is, maar om je benen te strekken (4 à 5 personen op één bank), eten en drinken te kopen om te nuttigen of in te slaan ), langs de weg wordt van alles aangeboden (bananen, mango's, ijs, gekoeld water, verse cashewnoten, ananas, avocado, ook blikjes mat malt of cola), maar ook zakdoeken, handdoekjes, tandpasta, vooral bij de tol en de standplaats van de taxi's, dan om vlees of vis (gegrild) te eten - 3 keer in totaal. Die taxi was een goede Duitse minibus, de andere op de terugweg was minder, hij had een enorme ster op de voorruit! Gordels kan je meestal niet gebruiken, helmen worden niet vaak gebruikt, wel in de hoofdstad, Lomé, want daar is het levensgevaarlijk rijden,er zijn haast geen stoplichten en veel verkeer naast elkaar! Getoeter, nog eens getoeter.
Als je pech hebt zoals wij toen, dan is het de Tour de Togo en zit je midden tussen de wielerploegen uit Togo, Ghana, Benin, Burkina Faso, Mali, maar ook België en Frankrijk! Anders doe je er slechts 9 uur over voor die 400km naar het noorden, zoals op de terugweg.
Je kunt moeilijk berekenen hoe lang je nodig hebt met een taxi, het is afhankelijk van de staat van de auto, de deskundigheid van de bestuurder en de andere weggebruikers en... hoe vaak hij stopt om onderweg andere passagiers in en uit te laten stappen. De rit van 400kms kostte rond 9€ per persoon, met z'n 20 in de taxi, de rit in Lomé van het hotel (5 à 7 € de nacht, kamer met ventilator, douche en wc, tv was ook aanwezig) naar het vliegveld 10€, met z'n tweeën.
Er was wel in de Duitse kolonietijd (1884-1914) een spoor door het hele land, voor goederen, er wordt nu weer aan gewerkt. de rails liggen er nog overal verlaten bij. Ook de stations.
Wat nog meer? Heel vriendelijke mensen, die je begroeten als yovo (blank) en heel graag poseren voor de foto! De kleintjes, die een blanke nog niet gezien hebben, brullen de boel bij elkaar. De meeste Togolese spreken ewe, in het noorden een andere taal,ook bestaat er een aparte taal voor de handel. Frans is de officiële taal, die wordt op school gesproken. Degenen die naar school zijn gegaan praten goed Frans, een mooi Frans zoals ik die leerde in de jaren 60, ook de lessen volgen dit voorbeeld, veel dreunen, opzeggen, alleen hebben ze het nu niet meer over hun voorouders de Galliërs, maar zijn de boeken aangepast aan Afrika, als er genoeg boeken zijn, vaak zitten ook de kinderen met zijn tweeën op één stoel aan één tafel. Ze nemen een leitje van karton mee. De boeken blijven op school, er wordt nauwelijks huiswerk gedaan, omdat de leerlingen thuis of op het veld moeten helpen, alles moet dus op school gebeuren, veel herhalingen dus. Soms komen de kinderen ook niet opdagen, als ze hun ouders moeten helpen of als ze ziek zijn, wat vaak voorkomt. Warm eten kost 25ct, als ze het geld tenminste hebben, ieder kind mag blijven eten (warm, tussen de middag, zoals in Frankrijk). Maar voor de meeste ouders is school geen prioriteit, eten zoeken gaat voor. Naast de pâte, spaghetti of rijst, krijgen ze een lekker gekruid sausje met piment, tomaten, knoflook, wel eens sardientje of een stukje kip erbij. Veel gekookte groente (ui / kool / courgettes / aubergines ), ook ignames (een soort aardappel, maar dan erg groot). Nu de kantine geen subsidie meer krijgt van de Wereldbank, - die hebben ze 1 jaar i.p.v. 3 gekregen, ze vielen in het 3de jaar!- komen de kinderen niet meer regelmatig naar school, vooral de kleintjes tussen 3 en 5 niet, er waren slechts 10 van de 30 aanwezig. Nu gaan de dames en de kinderen een schoolsmoestuintje beheren, wat er ontbreekt is dan de rijst of de spaghetti. Een zak rijst van 50 kg kost zo'n 13€, maar het levert anderhalf maaltijden op (200 kinderen)! Er moeten fondsen gezocht worden, anders mag de school over een paar jaar sluiten!
Voor mijn part werd ik heerlijk verzorgd door mijn gastgezin, er werd een kip en een haan geslacht, vorige keer een haas en een patrijs aangeboden, die op hun veld in de val waren gelopen. voor de eekhoorn heb ik toen gepast. Ze houden dus kippen en geiten, de eieren zijn echter schaars, omdat de kippen rondlopen en bijna al hun eieren uitbroeden, de blauwe kip bij voorbeeld, die het jongste kind bij zijn geboorte kreeg leverde 2 eieren op, omdat dit mannetje ze per ongeluk gevonden had, de eieren worden hard gekookt, uit voorzorgsmaatregel. Ook het vlees. Vis komt in dit dorp uit blik.
de Togolese keuken lijkt de beste te zijn van West-Afrika. In Lomé heb ik bij een eetkraampje bij het hotel heerlijke gegrilde karper en makreel gekregen! De fufu is een specialiteit van deze Afrikaanse regio, leuk om te zien ontstaan, heel erg bewerkelijk, manioc of igname worden met heet water gemengd en gestampt. Een echte sport.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten